Materials for the Medieval History of Indonesia

Java1500.Pararaton.9

[Java 1328-1334 A.D.] Pararaton, Hoofdstuk IX.
Brandes, p. 34-36. Brandes, p. 139-141.

Bhreng Kahuripan istri prabhu i çaka çunya-wisaya- paksa-bhumi, 1250. Bhreng Kahuripan aputra titiga, mijil bhatara prabhu, kasirkasirira çri Hayam wuruk, raden Tetep, jujulukira yen anapuk sira dalang Tritaraju, lamun amadoni sira Pager antimun, lamun awayang bañol sira Gagak katawang, yan ring kaçewan sira mpu Janeçwara, bhisekanira çri Rajasanagara, kaprabhunira bhra sang Hyang wekasing sukha; arinira stri kalap denira raden Larang, pangadeganira bhreng Matahun, tan apuputra; sira sang pamungsu bhreng Pajang ingalap denira raden Sumana, pangadeganira bhreng Paguhan, amisan kalawan bhreng Kahuripan, stri bhra Gundal sang dhinarma ring Sajabung, dharmabhiseka ring Bajrajinaparimitapura. Tumuli pasadeng. Sira Tadah patih amangkubhumi agering sakarengan tan kawaaça marek, anguswaken marek ring talampakanira bhatara asaha mangkubhumi, tan tinanggapan denira bhre Koripan, mantuk sang arya Tadah, angundang ring sira Gajah mada, ararasan ing made. Sira Gajah mada kinen amatiha ring Majhapahit, tan mangkubhumi: „ Isun angrojongi sadudunira”. Kecapira Gajah mada: „ Alemeh siranakira, yen apatiha mangke. Lamun sampun saking Sadeng agelem apatiha, lamun kahapuraha tiwas, bisaning ranakira” . „ Lah kaki sakewuhira sunrojong, sadudunira” . Samangka agung hatinira Gajah mada, angrungu sanggupira sang arya Tadah. Mangkin mangkat maring Sadeng. Sang mantri araraman pinadaya, makadi sang apatih amangkubhumi pinadaya, yen sira Kembar angruhuni angepang ring Sadeng. Serngen sang amangkubhumi, apotusan ing sang mantri jaba; kang mangkat wong limang bekelan, anglilima sowang. Kapanggih sira Kembar ring alas, angadeg ing kayu rubuh, angandulandul, kayanunggang undakan tur anglimbeken cameti dateng kang dateng kang kinon amalinggiha sira Kembar. Wanten wekasira sang mantri samadaya, makadi kaki gusti apatih amangkubhumi, aken amalinggiha ring sira punareke sangkanira rumuhun angepang ing wong Sadeng. Deñ - cameti rahine kang kinon amalinggiha, Iuput alingan kayu, tur sira Kembar angucap: „ Norana den - hidep dening si Kembar iki, yen ing paprangan norahidep ing pangeranmu iku” . Lungha kang kinon amalinggiha, awerta saujarira Kembar. Meneng sira Gajah mada, teka winahonan kinepang wong Sadeng. Tuhan Wuruju dewaputra saking Pamelekahan, lamun añjeplakaken pepecut, karungu ring antariksa. Kaget wong Majhapahit. Kañcit teka sang sinuhun angalahaken Sadeng. [Helet tigang tahun] patañca lawan pasadeng i çaka kaya - bhuta - non - daging, 1253. Tumuli guntur pabañu - pindah i çaka 1256. Teka saking Sadeng sira Kembar ambekel ing mantry araraman, sira Gajah mada angabehi, sira Jaran bhaya, sira Jalu, sira demang Bucang, sira Gagak minge, sira Jenar, sirarya Rahu, sama antuk linggih, si Lembu peteng tumenggung. Sira Gajah madapatih amangkubhumi tan ayun amuktia palapa, sira Gajah mada: „ Lamun huwus kalah nusantara isun amukti palapa, amun kalah ring Gurun, ring Seran, Tañjung pura, ring Haru, ring Pahang , Dompo, ring Bali, Sunda, Palembang, Tumasik, samana isun amukti palapa” . Sira sang mantri samalungguh ring panangkilan pepek. Sira Kembar apameleh, ring sira Gajah mada, anuli ingumanuman, sira Bañak kang amuluhi milu apameleh, sira Jabung terewes, sira Lembu peteng gumuyu. Tumurun sira Gajah mada matur ing talampakan bhatara ring Koripan, runtik sira katadahan kabuluhan denira arya Tagah. Akweh dosanira Kembar, sira Warak ingilangaken, tan ucapen sira Kembar, sami mati.


Bhreng Kahuripan, eene vrouw, werd koning (prabhu) in Çaka 1250. Zij had drie kinderen, Bhatara prabhu, ook geheten Çri Hayam wuruk en Raden Tetep; bijnamen van hem waren, als hij wayang speelde dalang Tritaraju, tegenover vrouwen Pager antimun, bij de scherts-wayang Gagak katawang, als çiwaiet Mpu Janeçwara, als koning bij zijn kroning Çri Rajasanagara, doch als koning ook Bhra sang hyang Wekasing sukha; op dezen volgde een meisje, det met Raden Larang huwde, die Bhreng Matahun heette, kinderen had deze niet; de jongste was Bhreng Pajang, die huwde met Raden Sumana, alias Bhreng Paguhan, een neef van Bhreng Kahuripan, de vrouw van Bhra Gundal, die te Sajabung werd bijgezet, dat als dharma Bajrajinaparimitapura heette. Daarna had de geschiedenis te Sadeng plaats. Tadah, de patih amangkubhumi, was ziek en konnu en dan niet op audientie gaan; hij verzocht Hare Majesteit hem als mangkubhumi te ontslaan, wat niet werd aangenomen. Hij keerde daarop naar huis terug, riep Gajah mada, en zij hadden een gesprek in de pendapa. Hij beval Gajah mada patik te Majapahit te worden, doch nog geen mangkubhumi: „ Ik zal u steunen bij alles wat u lastig wezen zal” . Gajah mada zeide: „ Ik wil nu nog geen patih worden. Als ik van Sadeng terug zal zijn, dan wil ik het wel; als het mij vergeven zal zijn, dat ik ongeluk heb gehad, dan zal ik het kunnen doen” . „ Goed, mijn jongen, ik zal u steunen in alles wat u moeite geeft of lastig wezen zal” . Toen, toen hij Arya Tadah's belofte hoorde, herleefde Gajah mada's moed weer. Hij vertrok daarop [28] naar Sadeng. Den mantri's araraman, en ook den apatih amangkubhumi, werd wijs gemaakt, dat Kembar het eerst voor Sadeng had gelegen. De amangkubhumi werd boos, hij zond er buiten-mantri's (op uit); er gingen vijf bekel's, ieder met vijf man. Zij vonden Kembar in het woud dwars op een omgevallen boom zitten, als zat hij te paard, en hij sloeg metzijn karwats naar hen, die in opdracht hadden op hem te gaan zitten. De mantri's en de kaki gusti, de apatih amangkubhumi, hadden de opracht gegeven op hem te gaan zitten, omdat hij het eerst de lieden van Sadeng omsingeld had. Een der gezondenen, die hij in het gezicht wilde slaan, ontkwam achter een boom. Kembar zeide: „ Ik onderwerp mij niet, ik vecht liever dan dat ik mij aan uwen heer onderwerp” . Zij gingen daarop heen, en berichtten, wat Kembar gezegd had. Gajah mada zweeg, omdat men hem voor geweest was, en de lieden van Sadeng al omsingled waren. Tuhan Wuruju was een dewa-putra van Pamelekahan; als deze met zijn zweep klapte, dan hoorde men het overal, en schrikte men er te Majapahit van. Een korten tijd later kwam Zijne Majesteit (zelf) Sadeng ten onder brengen. Drie jaren na de gebeurtenis met Tanñca had die met Sadeng plaats, in 1256. Daroop had er een aardstorting, die van de Bañupindah, plaats, in 1256. Van Sadeng gekomen, werd Kembar bekel van de mantri's araramon, en Gajah mada angabehi; Jaran bhaya, Jalu, demang Bucang, Gagak mingre, Jenar en Arya Rahu kregen allen deen betrekking; Lembu peteng werd tumenggung. Gajah mada, de apatih amangkubhumi, wilde geen palapa eten: „ Als (de) nusantra (de archipel?) onderworpen zullen zijn, als Guru, Seran, Tañjung pura, Haru, Pahang, Dompo, Bali, Sunda, Palembang en Tumasik onderworpen zullen zijn, dan (eerst) eet ik palapa” . De mantri's zaten (toen hij dat zeide, er) allen (bij) op de paseban. Kembar gaf zijn ongeloof aan ('t succes van) Gajah mada te kennen, hij werd uitgescholden, Bañak smaadde hem ook, al mede zijn ongelooft betuigende en Jabung terewes en Lembu peteng lachtten. Gajah mada verliet daarop de paseban, en vertelde het aan de bhatara van Koripan; hij was verdrietig, dat hij door Arya Tadah dus gesmaad was. Kembar had al veel misdaan; Warak werd uit den weg geruimd, en Kembar evenzoo.

first adaptation 30.04.2011 Benjamin Berndt
first draft, not proofread yet. /