Gumanti raden Kala gemet angadeg prabhu, abhiseka bhatara Jayanagara. Çri Çiwabuddha dhinarma ring Tumapel, bhisekaning dharma ring Purwapatapan. Helet pitu-welas tahun adeging dharma lawan paranggalawe. Sira Rangga lawe arep adegakena patih wurung, margane andaga maring Tuban sira Rangga lawe tur angapusi rorowang. Wus kapusan wong Tuban sagunung lor, samahidep ing sira Rangga lawe. Araning kang ahidep pañji Marajaya, ra Jaran waha, ra arya Siddhi, ra Lintang, ra Tosan, ra Galatik, ra Tati rowangira Rangga lawe andaga. Sangkaning lungha saking Majhapahit arebut lungguh, sira Mahapati amiçunaken aderwe dandan ujarira Rangga lawe: „Aja kehing ucap, hana ring Parthayajña papaning jejerih”. Karungu ring Majhapahit yen sira Rangga lawe andaga. Sira Mahapati angaturaken. Runtik siraji Jayanagara. Sarowangira Rangga lawe andaga mati, anghing ra Galatik ahurip, kinon malika denira Mahapati. Paranggalawe i çaka kuda-bhumi-paksaning-wong, 1217. Sira Wiraraja amit angulihi ing Lamajang tigang juru, apan pasamayanira raden Wijaya amalihana Jawa, kanugrahan lurah Lamajang lor kidul lawan tigang juru. Huwus alawas kabhukti denira Wirajaja. Sira Nambi kari apatih, sira Sora demung, sira Tipar tumenggung. Sor tumenggung dening demung samangka. Sira Wiraraja tan mulih maring Majhapahit, tan ayun angawolu. Helet tigang tahun paranggalawe lawan pasora. Pinisunaken sira Sora denira Mahapati, sira Sora ingilangaken mati denira Kebo anabrang, i çaka baba-tangan-wong, 1222. Sira Nambi pinisunaken denira Mahapati, tan kinatonaken perange, olih kaladeça, amit atilik ing sira Wiraraja agering alara. Çri Jayanagara suka, anghing tan sinung alawasa. Sira Nambi tan teka manih, meneng ring Lembah, agawe kuta atingkah sañjata. Sira Wiraraja mati. Siraji Jayanagara añjeneng prabhu rong tahun. Guntur palungge i çaka api-api-tangan-tunggal, 1233. Tumuli pajurudemung, helet rong tahu lan pasora. Patine juru demung i çaka arta-guna-paksaning-wong, 1235. Tumuli pagajahbiru i çaka rasa-guna-paksa-wong, 1236. Tumuli pamandana. Mangkat angawaki siraji Jayanagara angilangaken wong Mandana wulan karo. Anuli mangetan, sira Nambi ingilangaken. Winarah sira Nambi yen wus mati juru demung, patih emban, tumenggung Jaran lejong, mantri parakrama, sampun samangemasi, maty anempuh. Angucap sira Nambi: „Kang Samara, ki Derpana, ki Tenguh, pamañ Jaran bangkal, ki Wirot, ra Windan, ra Jangkung, yen tandingen nora sor wong wetan iki, mali wus rusak, sapa si galihe kulon,
[26]
Jabung terewes, Lembu peteng, Ikalikalan bang, nora ingsun awedi, don-salakseng harep ing wuri, kongsi uga denisun saksat aprang ing Bubat. ” Tekane wong Majapahit, pangidulira Nambi, rusaking Ganding, kajarah praçastine, sira Nambi tinut sinelesek, tumandang sira Derpana, sira Samara, sira Wirot, sira Made, sira Windan, sira Jangkung, sira Teguh, makadi sang arya Nambi adining anempuh ; dahut wong Majapahit, noranapulih. Sira Jabung terewes, Lembu peteng, Ikalikalan bang sama amagut ing sira Nambi mati, sarowangira Namby anempuh angemasi, Rabut buhayabang tikel, dahut payung wong wetan, kalah deça Lamajang i çaka naganahut-wulan, 1238. Tunggal pawagal lan pamandana. Helet rong tahun pawagal lan palasem. Sira Semi ingilangaken mati i soring rangdu i çaka nora-weda-paksa-wong, 1240. Tumuli rakuti. Hana dharmaputra aji, pangalasan wineh suka, wong 7, aran Kuti. Ra Pangça, ra Wedeng, ra Yuyu, ra Tañca, ra Bañak, ra Kuti lawan ra Semi mati ingilangaken, pinisunaken denira Mahapati. Samangka kawaspadan sira Mahapati yan rajapisuna, ya tan sinikep, winunuh cinelengceleng, dosane angadu pisuna. Duk durung mati ra Kuti, harep angawaken abhatara maring Badander. Sah ring wengi tan ananing wruh, anghing wong Bhayangkara angiring, sakehe kang katuju akemit duk abhatara lungha, hana wong lima welas. Sira Gajah mada ambekel ing Bhayangkara samangka, katuju kemitane, sangkane angiring bhatara duk mimba. Alawas sira haneng Badander. Hana pangalasan amit mulih, tan winehan denira Gajah mada, polahing kawula angiring akedik, amaksaken mulih. Sinuduk denira Gajah mada, done manawa hana awawarah yen abhatara dumunung ring umahipun buyuting Badander, manawa ra Kuti wruh. Akara sapasar amit sira Gajah mada maring Majhapahit. Teka ring Majhapahit, sira Gajah mada tinakontakonan de sang amañcanagara ring pernahira bhatara, awarah yen huwus kasambut dening rowange ra Kuti. Samanangis kang winarah. Angucap sira Gajah mada: „Menenga, nora sira harep-harep apangerana ring ra Kuti”. Sumahur kang inujaran: „Angapa ujarira iku, iya dudu pangeran dewek”. Wekasan sira Gajah mada awarah yen abhatara haneng Badander. Samangka sira Gajah mada ayom lawan sang mantri, sama asanggup amatenana ring ra Kuti, ingilangaken mati ra Kuti. Mantuk abhatara saking Badander, kari abuyut tur sub ing dangu. Saulihira bhatara sira Gajah mada mari ambekel ing wong Bhayangkara, ring rong wulan amukti palapa, ingalihaken apatih ring Kahuripan, apatih rong tahun. Sang arya Tilam apatih ring Daha mati, gumanti sira Gajah mada, tinerapaken apatih ring Daha, atut sirapatih amangkubhumi sang arya Tadah, kang angrojongi sira Gajah mada patih ring Daha.
[27]
Siraji Jayanagara asanak istri kakalih, saos ibu, sami tan sinung akramaha ri len, ayun alapen piyambek. Samangka ksatriya tan hana maring Majhapahit, sing katon ingilangaken, manawa harep ing arinira. Sira paraksatriya angekeb ahetetan. Somahira Tañca aparungon ingalan denira bhatara, sira Tañca ingadoken denira Gajah mada. Katuju bhatara Jayanagara bubuhen tan kawasa mijil. Sira Tañca kinon anajia, marek maring pagulingan. Tinaji denira Tañca pisan pingro tan tedas, den-aturi bhatara asalaha kemitan, asalaha kemitan sandingiraguling, tinaji denira Tañca tedas, linud sinuduk denira Tañca, mokta sira ring pagulingan. Sira Tañca ginelis pinaten denira Gajah mada, mati sira Tañca. Let sangang tahun pakuti lawan pata&ntlide;ca, i çaka bhasmi-bhuta-nangani-ratu, 1250. Sira ta dhinarmeng Kapopongan, bhiseka ring Çrnggapura pratista ring Antawulan. Samangka sira paraksatriya angambah Majhapahit. Samangka raden Cakradhara kalaping swayambara pinakalakinira bhreng Kahuripan. Raden Kuda merta angambil bhreng Daha. Raden Kuda merta añjeneng ring Wengker, bhreng Pramiçwara ring Pamotan, bhiseka çri Wijayarajasa. Hana ta patutan raden Cakradhara añjeneng ring Tumapel, bhiseka çri Kertawardhana.
Hem volgde als koning Raden Kala gemet op, onder den naam Bhatara Jayanagara. Çri Çiwabuddha werd bijgezet te Tumapel, waar het vrije heiligdom den naam Purwapatapan kreeg. Tusschen de oprichting van dat vrije heiligdom en den opstand van Rangga lawe verliepen zeventien jaar.
Rangga lawe verlangde tot patih aangesteld te worden, doch dit geschiedde niet, (en) daarom ging hij naar Tuban en stond hij op, vele gezellen verleidende. De Tubanners van de noord lieten zich medeslepen, en volgden Rangga lawe. De namen van hen, die hem volgden, zijn Pañji Marajaya, Jaran waha, Arya Siddhi, Lintang, Tosan, Galatik en Tati ; zij stonden met Rangga lawe op. Hij verliet Majapahit, omdat hij een hoogeren rang ambieerde. Mahapati wist hem in verdenking te brengen, en gebruikte daarvoor de uiting van Rangga lawe: „Praat er maar niet verder van, ook in het Parthayajña is er een plaats voor lafhartigen”. Men vernam te Majapahit, dat Rangga lawe opgestaan was; Mahapati bracht het aan. Aji Jayanagara hinderde het zeer. Die met Rangga lawe waren opgestaan, kwamen allen om, behalve Galatik, die op bevel van Mahapati weer afviel. De opstand van Rangga lawe had plaats in 1217 [lees 1231].
Wiraraja vroeg verlof terug te gaan naar Lamajang tigang juru, immers Raden Wijaya had beloofd Jawa (met hem) te zullen deelen. Hij kreeg het gewest Lamajang, noord en zuid, en de drie juru’s. Geruimen tijd had Wiraraja er genot van. Nambi bleef als apathi (te Majapahit); Sora was demung en Tipar tumenggung. Toenmaals was tumenggung minder dan demung. Wiraraja kwam niet weer te Majapahit terug, niet van zins in de achtste (moeson-)maand op audientie te gaan (zooals dat anders de gewoonte was).
Drie jaren na den opstand van Rangga lawe had de geschiedenis met Sora plaats. Mahapati klaagde Sora aan. Hij werd door Kebo anabrang uit den weg geruimd in 1222 [lees 1233].
(Ook) Nambi werd door Mahapati in verdenking gebracht, maar hij liet het niet blijken, dat hij het tegen hem had; toen hij een goede gelegenheid vond, vroeg (Nambi) verlof Wiraraja (zijn vader), die ziek was, te gaan bezoeken. Çri Jayanagara vond het goed, maar stond hem niet toe lang weg te blijven, doch Nambi kwam niet terug; hij bleef te Lembah, waar hij een kuta maakte, en een leger formeerde. Wiraraja sterft dan. Aji Jayanagara was (toen) twee jaar koning (prabhu).
Bergstorting in de Lungge (?), in Çaka 1233.
Daarop de gebeurtenis met den juru demung, twee jaar na die met Sora. De dood van den juru demung had plaats in Çaka 1235.
Daarop (volgde) de gebeurtenis met Gajah biru, in Çaka 1236.
Verfolgens die te Mandana. Aji Jayanagara ging zelf mede om de lieden van Mandana tenonder te brengen, in de tweede (moeson-)maand.
Verfolgens trok hij naar het oosten, om Nambi onschadelijk te maken. Men vertelde aan Nambi, dat de juru demung, de patih emban, tumenggung Jaran lejong en de mantri Parakrama (?), allen reeds gesneuveld waren. Nambi zeide: „Samara, Derpana, Teguh, oom Jaran bangkal, Wirot, Windan, en Jangkung, als men (het westen met het oosten) vergelijkt, dan doen de lieden van het oosten hier niet onder; het herstelt zich weer, als het ten onder is gegaan; (en) wie zijn de hartaders van het westen:
[26]
Jabung terewes, Lembu peteng, Ikalikalan bang; (goed, maar) ik ben niet bang, al zet men er 10000 (van zulke menschen) voor mij en achter mij, laat het maar zoo ver komen, ik vecht als te Bubat”. De lieden van Majapahit kwamen. Nambi trekt naar het zuiden; Ganding wordt vernield; de praçasti wordt ingetrokken; Nambi wordt hardnekkig nagezet; Derpana, Samara, Wirot, Made, Windan, Jangkung, en Teguh strijden, met Arya Nambi voorop; de Majapahiters worden op de vlucht geslagen, en kunnen zich niet herstellen. Jabung terewes, Lembu peteng, Ikalikalan bang vechten met Nambi; hij (?) sneuvelt, (en) alle gezellen van Nambi vallen in den strijd; Rabut buhaya abang wordt vernield; de troepen van het oosten slaan op de vlucht, en Lamajang valt in Çaka 1238 (weer in handen van Majapahit).
De gebeurtenis van Wagal viel samen met die van Mandana. Drie jaar na de eerste geschiedde die te Lasem. Semi werd onder een wilden kapok-boom gedood, in Çaka 1240.
Daarop volgde de geschiedenis met Kuti. Er waren dharmaputra’s van den vorst, pangalasan`s aan wie iets veroorloofd was, een zevental, Kuti, (Semi) Pangça, Wedeng, Yuyu, Tañca, (en) Bañak; Kuti en Semi werden uit den weg geruimd, door Mahapati valschelijk aangeklaagd. Daardoor kwam het aan het licht, dat Mahapati intrigeerde. Hij werd gepakt, en gedood met celeng’s; hij werd schuldig verklaard an twiststokerij door valsche beschuldigingen. Toen Kuti nog niet gedood was, wilde de vorst zelf naar Badander gaan. Hij ging’s nachts weg zonder dat iemand het wist; slechts de Bhayangkara`’s, die juist de wacht hadden, toen de vorst heenging, gingen met hem, een vijftien man. Gajah mada was toen bekel bij de Bhayangkara’s; het was juist zijne wacht, daarom ging hij mede, toen de vorst wegging. Toen hij eenigen tijd de Badander was, vroeg een der pangalasan’s om terug te mogen keeren, maar Gajah mada stond het hem niet toe, omdat er maar weinig volgelingen waren, doch de man stond er op. Gajah mada stak hem overhoop, in het oog houdende, dat (zoo) iemand het wel eens zou kunnen vertellen; dat de abhatara bij den buyut van Badander in huis was, en zoo Kuti dat te weten zou kunnen komen. Na een pasar-week vroeg Gajah mada (zelf) naar Majapahit te mogen gaan. Te Majapahit vroeg hem de amañcanagara, waar de bhatara was; hij vertelde hem, dat deze door de gezellen van Kuti gedood was. Allen die het vernamen, (bleken daarover) bedroefd te zijn. Gajah mada zeide (toen): „Houdt u maar bedaard; gij wilt dus Kuti niet tot uw heer hebben?” De toegesprokenen antwordden: „Wat bedoelt gij daarmee, hij is onze heer toch niet”. Toen vertelde Gajah mada eindelijk, dat de abhatara te Badander was. Gajah mada zocht daarop bescherming bij de mantri’s en zij beloofden Kuti te dooden, (en) Kuti werd gedood. De abhatara keerde van Badander terug, de buyut bleef er achter, en sub (?) op den langen duur. Nadat de bhatara teruggekeerd was, werd Gajah mada uit zijn betrekking van bekel bij de Bhayangkara`s ontslagen, twee maanden at hij (nu) palapa, en daarop werd hij aangesteld tot apatih van Kahuripan, wat hij twee jaar was; en toen Arya Tilam, de patih van Daha, stierf, werd hij in diens plaats daar aangesteld; te dier tijde was Arya Tadah patih amangkubhumi; deze ondersteunde het dat Gajah mada patih van Daha werd.
[27]
Aji Jayanagara had twee halve zusters, die hij niet wilde, dat met een ander huwden; daar hij ze zelf wilde nemen. Daarom vermeden de ksatriya’s Majapahit; die er gezien werd, werd gedood; hij mocht soms een zijner zusters willen hebben. De ksatriya’s verstaken zich. De huisvrouw van Tañca verspreidde het gerucht, dat de vorst haar kwaad had gedaan. Tañca werd daarop door Gajah mada in rechten betrokken. Toevallig had Jayanagara een bubuh (gezwel), waardoor hij verpflicht was binnen te blijven. Tañca kreeg bevel het (hem) op zijn bed te gaan snijden. Hij sneed er een-tweemaal in zonder gevolg. Hij verzocht den vorst zijn kemitan af te leggen. Dit deed deze, het nast zijn bed leggende. Nu sneed Tañca (nog eens), en het ging goed, maar tevens doorstak hij den vorst, zoodat deze in zijn bed stierf. Tañca werd daarop dadelijk door Gajah mada van kant gemaakt. Tusschen de geschiedenis met Kuti en die met Tañca liggen negen jaar; (de laatste had plaats) in Çaka 1250.
Hij (Aji Jayanagara) werd bijgezet te Kapopongan, dat den naam, Çrnggapura kreeg, in de maand (Was)anta (?).
Daarna betraden de ksatriya’s Majapahit weder. Raden Cakradhara was de keuze van Bhreng Kahuripan bij haar swayambara, en werd haar man. Raden Kuda merta huwde met Bhreng Daha. Raden Kuda merta stond de Wengker, (en is dezelfde als) Bhreng Pramiçwara van Pamotan, die ook Çri Wijayarajasa heette. Een zoon van Raden Cakradhara, Çri Kertawardhana, stond te Tumapel.
Hem volgde als koning Raden Kala gemet op, onder den naam Bhatara Jayanagara. Çri Çiwabuddha werd bijgezet te Tumapel, waar het vrije heiligdom den naam Purwapatapan kreeg. Tusschen de oprichting van dat vrije heiligdom en den opstand van Rangga lawe verliepen zeventien jaar.
Rangga lawe verlangde tot patih aangesteld te worden, doch dit geschiedde niet, (en) daarom ging hij naar Tuban en stond hij op, vele gezellen verleidende. De Tubanners van de noord lieten zich medeslepen, en volgden Rangga lawe. De namen van hen, die hem volgden, zijn Pañji Marajaya, Jaran waha, Arya Siddhi, Lintang, Tosan, Galatik en Tati ; zij stonden met Rangga lawe op. Hij verliet Majapahit, omdat hij een hoogeren rang ambieerde. Mahapati wist hem in verdenking te brengen, en gebruikte daarvoor de uiting van Rangga lawe: „Praat er maar niet verder van, ook in het Parthayajña is er een plaats voor lafhartigen”. Men vernam te Majapahit, dat Rangga lawe opgestaan was; Mahapati bracht het aan. Aji Jayanagara hinderde het zeer. Die met Rangga lawe waren opgestaan, kwamen allen om, behalve Galatik, die op bevel van Mahapati weer afviel. De opstand van Rangga lawe had plaats in 1217 [lees 1231].
Wiraraja vroeg verlof terug te gaan naar Lamajang tigang juru, immers Raden Wijaya had beloofd Jawa (met hem) te zullen deelen. Hij kreeg het gewest Lamajang, noord en zuid, en de drie juru’s. Geruimen tijd had Wiraraja er genot van. Nambi bleef als apathi (te Majapahit); Sora was demung en Tipar tumenggung. Toenmaals was tumenggung minder dan demung. Wiraraja kwam niet weer te Majapahit terug, niet van zins in de achtste (moeson-)maand op audientie te gaan (zooals dat anders de gewoonte was).
Drie jaren na den opstand van Rangga lawe had de geschiedenis met Sora plaats. Mahapati klaagde Sora aan. Hij werd door Kebo anabrang uit den weg geruimd in 1222 [lees 1233].
(Ook) Nambi werd door Mahapati in verdenking gebracht, maar hij liet het niet blijken, dat hij het tegen hem had; toen hij een goede gelegenheid vond, vroeg (Nambi) verlof Wiraraja (zijn vader), die ziek was, te gaan bezoeken. Çri Jayanagara vond het goed, maar stond hem niet toe lang weg te blijven, doch Nambi kwam niet terug; hij bleef te Lembah, waar hij een kuta maakte, en een leger formeerde. Wiraraja sterft dan. Aji Jayanagara was (toen) twee jaar koning (prabhu).
Bergstorting in de Lungge (?), in Çaka 1233.
Daarop de gebeurtenis met den juru demung, twee jaar na die met Sora. De dood van den juru demung had plaats in Çaka 1235.
Daarop (volgde) de gebeurtenis met Gajah biru, in Çaka 1236.
Verfolgens die te Mandana. Aji Jayanagara ging zelf mede om de lieden van Mandana tenonder te brengen, in de tweede (moeson-)maand.
Verfolgens trok hij naar het oosten, om Nambi onschadelijk te maken. Men vertelde aan Nambi, dat de juru demung, de patih emban, tumenggung Jaran lejong en de mantri Parakrama (?), allen reeds gesneuveld waren. Nambi zeide: „Samara, Derpana, Teguh, oom Jaran bangkal, Wirot, Windan, en Jangkung, als men (het westen met het oosten) vergelijkt, dan doen de lieden van het oosten hier niet onder; het herstelt zich weer, als het ten onder is gegaan; (en) wie zijn de hartaders van het westen:
[26]
Jabung terewes, Lembu peteng, Ikalikalan bang; (goed, maar) ik ben niet bang, al zet men er 10000 (van zulke menschen) voor mij en achter mij, laat het maar zoo ver komen, ik vecht als te Bubat”. De lieden van Majapahit kwamen. Nambi trekt naar het zuiden; Ganding wordt vernield; de praçasti wordt ingetrokken; Nambi wordt hardnekkig nagezet; Derpana, Samara, Wirot, Made, Windan, Jangkung, en Teguh strijden, met Arya Nambi voorop; de Majapahiters worden op de vlucht geslagen, en kunnen zich niet herstellen. Jabung terewes, Lembu peteng, Ikalikalan bang vechten met Nambi; hij (?) sneuvelt, (en) alle gezellen van Nambi vallen in den strijd; Rabut buhaya abang wordt vernield; de troepen van het oosten slaan op de vlucht, en Lamajang valt in Çaka 1238 (weer in handen van Majapahit).
De gebeurtenis van Wagal viel samen met die van Mandana. Drie jaar na de eerste geschiedde die te Lasem. Semi werd onder een wilden kapok-boom gedood, in Çaka 1240.
Daarop volgde de geschiedenis met Kuti. Er waren dharmaputra’s van den vorst, pangalasan`s aan wie iets veroorloofd was, een zevental, Kuti, (Semi) Pangça, Wedeng, Yuyu, Tañca, (en) Bañak; Kuti en Semi werden uit den weg geruimd, door Mahapati valschelijk aangeklaagd. Daardoor kwam het aan het licht, dat Mahapati intrigeerde. Hij werd gepakt, en gedood met celeng’s; hij werd schuldig verklaard an twiststokerij door valsche beschuldigingen. Toen Kuti nog niet gedood was, wilde de vorst zelf naar Badander gaan. Hij ging’s nachts weg zonder dat iemand het wist; slechts de Bhayangkara`’s, die juist de wacht hadden, toen de vorst heenging, gingen met hem, een vijftien man. Gajah mada was toen bekel bij de Bhayangkara’s; het was juist zijne wacht, daarom ging hij mede, toen de vorst wegging. Toen hij eenigen tijd de Badander was, vroeg een der pangalasan’s om terug te mogen keeren, maar Gajah mada stond het hem niet toe, omdat er maar weinig volgelingen waren, doch de man stond er op. Gajah mada stak hem overhoop, in het oog houdende, dat (zoo) iemand het wel eens zou kunnen vertellen; dat de abhatara bij den buyut van Badander in huis was, en zoo Kuti dat te weten zou kunnen komen. Na een pasar-week vroeg Gajah mada (zelf) naar Majapahit te mogen gaan. Te Majapahit vroeg hem de amañcanagara, waar de bhatara was; hij vertelde hem, dat deze door de gezellen van Kuti gedood was. Allen die het vernamen, (bleken daarover) bedroefd te zijn. Gajah mada zeide (toen): „Houdt u maar bedaard; gij wilt dus Kuti niet tot uw heer hebben?” De toegesprokenen antwordden: „Wat bedoelt gij daarmee, hij is onze heer toch niet”. Toen vertelde Gajah mada eindelijk, dat de abhatara te Badander was. Gajah mada zocht daarop bescherming bij de mantri’s en zij beloofden Kuti te dooden, (en) Kuti werd gedood. De abhatara keerde van Badander terug, de buyut bleef er achter, en sub (?) op den langen duur. Nadat de bhatara teruggekeerd was, werd Gajah mada uit zijn betrekking van bekel bij de Bhayangkara`s ontslagen, twee maanden at hij (nu) palapa, en daarop werd hij aangesteld tot apatih van Kahuripan, wat hij twee jaar was; en toen Arya Tilam, de patih van Daha, stierf, werd hij in diens plaats daar aangesteld; te dier tijde was Arya Tadah patih amangkubhumi; deze ondersteunde het dat Gajah mada patih van Daha werd.
first draft, not proofread yet. /