Materials for the Medieval History of Indonesia

Java1500.Pararaton.10

[Java 1357-1389 A.D.] Pararaton, Hoofdstuk X [28-30].
Brandes, pp. 36-38. Brandes, pp. 157-160.

[28-30]
Tumuli pasunda-bubat. Bhre prabhu ayun ing putri ring Sunda. Patih Madu ingutus angundangeng wong Sunda, ahidep wong Sunda yan awawarangana. Teka ratu Sunda maring Majhapahit, sang ratu Maharaja, tanpangaturaken putri. Wong Sunda kudu awiramena, tingkah ing jurungen. Sira patihing Majhapahit tanpayun yen wiwahanen, reh sira rajaputri makaturatura. Wong Sunda tanpasung. Sira Gajah mada matur polahing wong Sunda. Bhra prameçwareng Wengker sirasanggup: "Sampun walang ati, kakâji, ingsun-lawanane apagut". Sira Gajah mada matur polahing wong Sunda. Tumuli apangarah wong Majhapahit angepang wong Sunda. Wong Sunda harep angaturakena rajaputri, tan sinungan dening menak, asanggup matieng Bubat tan harep anungkul, manggetoha getih. Sangguping menak agawe pangrus, adining Sundanggergut, Larang agung, tuhan Sohan, tuhan Gempong, pañji Melong, urang sangkaring Tobong barang, Rangga cahot, tuhan Usus, tuhan Sohan, urang pangulu, urang saya, Rangga kaweni, urang siring, Satrajali, Jagat saya, sakwehing wado Sunda pareng asurak. Pinagut ing uni dening reyong, ghûrnitaning surak kadi guntur. Sang prabhu Maharaja wus angemasi karuhun, mati lan tuhan Usus. Bhra parameçwara sira maring Bubat, tan sapeksa yan wong Sunda akeh kari, tur adinya menak anempuh. Mangidul wong Sunda, rusak wong Majapahit. Kang anangkis sañjata amapulihaken sirarya Sentong, patih Gowi, patih Marga lewih, patih Teteg, Jaran bhaya. Sakeh sang mantry araraman aprang saking kuda, katitihan wong Sunda, anempuh mangidul mangulon anuju, nggonira Gajah mada, sing tekareping padati wong Sunda mati, kadi sagara getih gunung wangke, bhrasta wong Sunda tan hana kari, i çaka sanga-turangga-paksawani, 1279. Tunggalan padompo pasunda. Samangka sira Gajah mada mukti palapa. Sawelas tahun amangkubhumi. Patining putri Sunda bhatara prabhu angalap putri bhra Prameçwara, sira Paduka çori, apatutan stri bhre Lasem sang ayu; putra lan rabihaji mijil bhre Wirabhumi, ingaku putra denira bhre Daha: Bhre Pajang apuputra titiga, mijil bhra Hyang wiçesa, kaksatriyanira raden Gagak sali, karatunira aji Wikrama, sira sang angambil bhre Lasem sira sang ahayu, aputra mijil bhre Hyang wekasing suka; putra manih stri bhre Lasem sang alemu kalap denira bhre Wirabhumi; putra manih stri bhre Kahuripan. Hana putranira bhre Tumapel, duk ksatriya raden Sotor, hino ring Koripan, angalih hinweng Daha, anuli hino ring Majhapahit, aputra sira mijil raden Sumirat, angalap bhre Kahuripan, pangadegan bhre Pandan salas. Tumuli paçraddhanagung i çaka pat-ula-ro-tunggal, 1284. Sang apatih Gajah mada atelasan i çaka gagana-muka-matendu, 1290. Telung tahun noranangganteny apatih. Sira Gajah enggon apatih i çaka gunasanga-paksaning-wong, 1293. Bhre Daha mokta, dhinarmeng Adilangu, dharmabhiseka ring adri PurwawiçeSa. Bhre Kahuripan mokta dhinarmeng Panggih dharmabhiseka ring giri Pantarapurwa. Tumuli hana gunung añar i çaka naga-leng-karnaning-wong, 1298. Tumuli guntur pamadasiha i çaka resi-çunya-guna-tunggal, 1307. Bhre Tumapel mokta sang mokta ring Çunyalaya i çaka matangga-çu-nya-kayeku, 1308, dhinarmeng Japan, dharmabhiseka ring Sarwajñapura. Bhra Hyang wiçesapuputra mijil bhre Tumapel; putrestri mijil bhre prabhu stri, ,bhiseka dewi Suhita; manih putra pamungsu jalu bhre Tumapel çri Kertawijaya. Bhre Pandan salas aputra mijil bhre Koripan, bhra Hyang parameçwara, siraji Ratnapangkaja bhisekanira, angalap bhra prabhu istri, tan apuputra sira; manih putranira mijil stri bhre Lasem, kalap denira bhre Tumapel; putra manih mijil bhre Daha, kambil denira bhre Tumapel, sama pamungsu. Bhre Wirabhumi aputra jalu mijil bhre Pakembangan, mokta nduking abuburon; putra manih stri bhre Mataram, kalap denira bhra Hyang wiçesa; putra manih bhre Lasem, kalap denira bhre Tumapel; putra manih stri bhre Matahun. Bhre Tumapel aputra jalu añjeneng ring Wengker angambil bhre ing Matahun; aputra manih bhre Paguhan; putra lan rabi anom bhre Jagaraga; kalap denira bhra Parameçwara tan apuputra; manih bhre Tañjung pura, kalap denira bhre Paguhan tan apuputra; manih bhre Pajang, kalap denira bhre Paguhan kâlapdo tan apuputra; bhre Keling angalap ring, bhreng Kembang jenar. Bhre Wengker apuputra bhre Kahalan. Bhre Paguhan apuputra lawan rabi ksatriya mijil bhre Singapura, kambil denira bhre Padan salas. Bhra Prameçwara Pamotan i mokta i çaka gagana-rûpânahut-wulan, 1310, sira sang dhinarmeng Mañar, dharmabhiseka ring Wisnubhawanapura. Bhra Matahun mokta, dhinarma ring Tigawangi, dharmabhiseka ring Kusumapura. Sira Paduka Sori mokta. Bhreng Pajang mokta dhinarmeng Embul, dharmabhiseka ring Girindrapura. Bhre Paguhan mokta dhinarmeng Lo beñcal, dharmabhiseka ring Parwatigapura. Bhra Hyang wekasing suka mokta, i çaka medini-rûparameku, 1311.


[28-30]
Daarop volgde de gebeurtenis met de Sundaërs te Bubat. Zjjne Majesteit de koning (prabhu) begeerde eene prinses van Sunda. Patih Madu werd gezonden om de Sundaërs uit te noodigen (er zich mede te vereenigen); zjj stemde toe, dat zij huwen zouden. De koning (ratu) van Sunda, Mahârâja, kwam (zelf) naar Majapahit, doch zonder prinses. De Sundaërs wilde nu in ieder geval awiramena, tingkah ing jurungen. De patih van Majapahit wilde niet, dat de vorst haar huwde, omdat de prinses makaturatura. De Sundaërs stonden dat niet toe. Gajah mada vertelde toen, hoe zjj zich gedroegen. Bhra Prameçwara van Wengker nam het op zich: "Wees niet ongerust, broeder koning, ik zal ze staan in den strjjd". Gajah mada vertelde toen, hoe de Sundaës zich gedroegen. Daarop maakte men te Majapahit het plan, de Sundaërs te omsingelen. Dezen wilden de prinses geven maar de menak's stonden dat niet toe, en zeiden te Bubat te zullen sterven, ich niet te zullen bukken, mocht het al tot bloedstorting komen. De gelofte van de menak's verwekte grooten krijgslust, de Sunda'sche hoofden (?) verlangden den strijd, Larang arung, Tuhan Sohan, Tuhan Gempong, Pañji Melong, de lieden van Tobong barang, Rangga cahot, Tuhan Usus, Tuhan Sohan, Urang pangulu, Urang saya, Rangga kaweni, Urang siring, Satrajali, Jagatsaya, alle Sundaërs hieven tegelijk een krijgsgeschreuw aan; versterkt door het klinken der reyong's klonk het krijgsgeschreeuw als een aardstorting. Koning Mahârâja sneuvelde het eerst, hij stierf met Tuhan Usus. Bhra Prameçwara begaf zich naar Bubat, niet wetende, dat ernog veel Sundaërs over waren en dat de voornaamste menak's in het gevecht waren. De Sundaërs maakten een zuidwaartsche beweging, de Majapahiters verloren het. De aanval werd echter weer afgeslagen en de troepen werden weer tot stand gebracht door Arya Sentong, patih Gowi, patih Marga lewih, patih Teteg, en Jaran bhaya. De mantri's araraman vochten te paard, (daarop) verloren de Sundaërs het, zij deden (nog) een aanval naar het zuidwesten juist daar, waar Gajah mada was, maar iedere Sudanees, die voor zijn wagen kwam, kwam om. Als een zee van bloed (was't slagveld), er lag een berg van lijken, alle Sundaërs werden zonder uitzondering afgemaakt, in Çaka 1279. De tocht naar Dompo viel samen met de bestrijding der Sundaërs. Daarna gebruikte Gajah mada (weer) palapa. Elf jaar was hij amangkubhumi. Na den dood van de prinses van Sunda huwde de koning (prabhu) de dochter van Bhra Prameçwara, Pâduka Çori, en kreeg bij haar een dochter, Bhre Lasem, de schoone; bij een selir (rabihaji) had hij een zoon, Bhre Wîrabhûmi die door Bhre Daha tot zoon werd aangenomen. Bhre Pajang kreeg drie kinderen: Bhra Hyang wiçesa, wiens ksatriya-naam Raden Gagak sali was, en die als ratu Aji Wikrama heette, deze huwde met Bhre Lasem, de schoone, en kreeg bij haar een zoon, Bhra Hyang Wekasing sukha; het tweede kind was een meisje, Bhre Lasem, de dikke, die met Bhra Wîrabhûmi huwde; het derde eene dochter, Bhre Kahuripan. Bhre Tumapel had een zoon, die als ksatriya Raden Sotor heette, hino van Koripan was, daarna hino van Daha, en daarna hino yan Majapahit werd; hij had een zoon, Raden Sumirat, die Bhre Kahuripan huwde, en Bhre Pandan salas werd. Daarop had het groote çraddha-offer plaats in 1284. De apatih Gajah mada overleed in 1290 (lees 1286). Gedurende drie jaren werd, er niemand in zijn plaats als apatih aangesteld. Gajah enggon werd (erst) apatih in Çaka 1293. Bhre Daha sterft en wordt bijgezet te Adilangu, dat als dharma de Pûrwawiçesa-berg heet. Bhre Kahuripan sterft en wordt bijgezet te Panggih, dat als dharma de Pântarapûrwa-berg heet. Daarop ontstond er een nieuwe berg, in Çaka 1298. Daarop had in (de wuku) Mada(ng)siha een bergstorting plaats, in Çaka 1307. Bhre Tumapel, nl. die te Çûnyâlaya stierf, stierf in Çaka 1308; hij werd bijgezet in Japan, dat als dharma den naam Sarwajñapura kreeg. Bhra Hyang wiçesa had tot kinderen: (1) Bhre Tumapel; (2) eene dochter Bhre prabhu istri (de tweede koningin van Majapahit, die zelf regeerde), als koningin Dewî Suhitâ; en (3) een zoon, zijn jongste kind, Bhre Tumapel Çrî Kertawijaya. Bhre Pandan salas had tot kinderen: (1) Bhre Koripan, d. i. Bhra Hyang Parameçwara, Aji Ratnapangkaja volgens zijn koningsnaam, die met de prabhu istri huwde, doch geen kinderen had; (2) een dochter Bhre Lasem, die huwde met Bhre Tumapel, (3) nog een dochter Bhre Daha, die huwde met Bhre Tumapel, die het jongste kind was evenals zij. Bhre Wîrabbûmi had (1) een zoon Bhre Pakembangan, die op de jacht stierf, (2) een dochter Bhre Mataram, die huwde met Bhra Hyang wiçesa, (3) een dochter Bhre Lasem, die huwde met Bhre Tumapel, (4) een dochter Bhre Matahun. Bhre Tumapel had (1) een zoon, die te Wengker stond, en met Bhre Matahun huwde; (2) Bhre Paguhan; (3) bij een tweede vrouw een dochter Bhre Jagaraga, die huwde met Bhra Parameçwara, maar kinderloos bleef; (4) Bhre Tañjungpura, die huwde met Bhre Paguhan, doch evenzoo kinderloos bleef; (5) Bhre Pajang,' die evenzoo de vrouw van Bhre Paguhan werd, maar evenzoo kinderloos bleef. Bhre Keling nam Bhre Kembang jenar tot vrouw. Bhre Wengker's zoon was Bhre Kabalan. Bhre Paguhan had bij een ksatriya-vrouw een dochter Bhre Singhapura, die huwde met Bhre Pandan salas. Bhre Prameçwara van Pamotan stierf in Çaka 1310; hij werd bijgezet te Mañar, dat als dharma den naam Wisnubhawanapura droeg. Bhra Matahun i werd na zijn dood te Tigawangi bijgezet, dat als dharma Kusumapura heette. Paduka Çori sterft. Bhreng Pajang wordt na haar overlijden bijgezet te Embul, als dharma Girîndrapura geheeten. Bhre Paguhan sterft en wordt bijgezet te Lo beñcal, als dgarma Parwatigapura geheeten. Bhra Hyang wekasing sukha sterft, in Çaka 1311.

first adaptation 29.03.2011 Jochen Hermann Vennebusch
first draft, not yet proofread. /