Die Bibliothek des Klosters Chemnitz am Vorabend der Reformation

Ein Bücherverzeichnis von 1541 (Teil III)

III. Das Bücherverzeichnis von 1776

[Druck-Fassung in: Studien und Mitteilungen zur Geschichte des Benediktinerordens und seiner Zweige, 108 (1997), S. 321-73]

Zusätzlichen Aufschluß über die Buchbestände des Chemnitzer Klosters geben, wie erwähnt, die Akten, die die Ankäufe für die Kurfürstlich-Sächsische Bibliothek 1776/77 in Chemnitz dokumentieren. Sie finden sich in einem Band des Dresdener Bibliotheksarchivs mit der Signatur I A Vol. 2c, der neben dem vorausgehenden und weiteren Briefwechsel unter anderem mehrere Verzeichnisse der Bücher der Chemnitzer Schulbibliothek enthält, die für den Ankauf vorgesehen waren. Das ausführlichste, auch mit Bescheibungen des Zustands der Bände, findet sich auf fol.22r-25v und datiert auf den 22.August 1776. Weitere Listen, fol.26r-28v und 29r-30r, wiederholen im wesentlichen dieselben Titel (es handelt sich um Auszüge aus dem Katalog der Chemnitzer Schulbibliothek und um ein Verzeichnis der schließlich zum Ankauf vorgeschlagenen Bände) und werden deshalb nur im Auszug wiedergegeben. Die Edition verzichtet darauf, die tabellarische Form der Vorlage zu reproduzieren; auch die Preisangaben der ersten Liste (in Talern und Groschen) sind weggelassen, weil sie für die hier interessierenden Fragen ohne Bedeutung sind.493)



22r Catalogus librorum quos Bibliotheca Electoralis Sax[oniae] sibi adjungi cupit e scholastica Bibliotheca Chemnic[ense]:

In folio.

1. Vincentii Beluacens[is] Speculum naturale, lib[ri] I-XVIIIa).494) 2. [Ejusdem] Speculum nat[urale] lib[ri] XIX-XXXIII, t[omus] II. 3. [Ejusdem speculum] doctrinale, lib[ri] I-XVIII. 4. [Ejusdem] Speculum morale, lib[ri] I-II, t[omus] I. 5. [Ejusdem] Speculum morale, lib[ri] III-IV, t[omus] II; omnesb) folio maximo sine loco et an[no] nitidissime express[um] charta splendissima; rariss[imum] opus.

6. Justiniani Codex glossatus, anno Christi 1475, in urbe Maguncie non atramenti calamo cannam seu arte impressoria Petr[us] Schoyffer de Gernsheym consummavit, folio maximo charta eleganti.495) 7. Novellae, constitutiones, consuetudines feudor[um] et cod[icis] lib[ri] X, XI, XII, in Maguncia impressorie artis inventrice atque climatice prima hoc opus egregium Petr[us] Schoiffer de Gernsh[eym] feliciter finivit anno incarnat[ionis] d[omi]n[ic]e 1477, folio maximo nitide expr[essum] charta splendida. 8. a. Nicolai de Tudeschis de Sicilia Consilia, emendata per d[ominum] Ludov[icum] Bollogninum de Bononia, Venet[iae] 1474, folio maximo; die ersten Blätter sind etwas wurmstichicht. 9. b. Singularia famosissimi utriusque juris monarche d[omini] Ludovici Pontani de Roma, cs[ine] l[oco] et a[nno]c); Druck und Pappier ist vortreffl[ich]. 10. c. Justiniani Institutiones cum glosad), Venet[iae] 1478, folio maximo; Druck und Papier sind kostbar; diese drey Stück sind in einem Bande, a.b.c. 11. Biblia latina, s[ine] l[oco] et a[nno], folio maximo; Druck und Papier ist prächtig; es sind 103 große Anfangs Buchst[aben] mit roth, blau, grün und gold sehr schön gemalt; sonderzweifel ist diese Bibel ein Exempl[um] von den ersten Druck mit gegoßnen Letteren Guttenbergs und Fausts, also noch vor 1462; in I, II, III, IV part[ibus]e).496) 12. Biblia latina, anno incarn[ationis] 1478, cum canonibus Evangelistarumque concordantiis, impr[essa] in oppido Nürnberg per Anton Koburger; nett gedr[uckt] u[nd] schön[es] Papp[ier].

22v 13. a. Doctoris irrefragibilis, theologorum monarche Alexandri de Ales Summe theologice p[ars] I, per Ant[on] Koburger 1482, folio maximo; b. ejusdem pars III, ib[idem] eod[em anno], folio maximo.497) 14. Ejusdem pars II, ibidem 1481; dieser Theil ist eher als der erste gedr[uckt] worden, überaus fein und schönes Pappier. 15. Missalia jussu Jo[hannis] episc[opi] Misn[ensis] pro eccles[ia] Misn[ense] impr[essa] 1483, folio maximo.498) 16. Missale ecclesiae Misn[ensis] sub auspiciis Jo[hannis] de Salhusen episc[opi] Misn[ensis], per Conr[ad] Kachelofen Lipsiae inchoatum atque grassante pestifero morbo Fribergae finitum 1495, folio maximo;499) vortrefl[iches] Pappier wie Pergament; die Anfangs Buchst[aben] prächtig mit Gold und Farben zum Theil gemalt. 17. Missalia Misn[ensia]f), Lips[iae] per Melch[ior] Lotter 1510, folio m[ajor]; recht feines Papier, und die Anfangs Buchst[aben] zum Theil mit Gold niedlich gemalt. 18. [Missalia] Misnensia sub auspiciis Jo[hannis] de Schleinitz episc[opi] Misn[ensis], per Melch[ior] Lotter Lips[iae] 1519, folio maj[or]. 19. [Missalia] ordinis S[ancti] Bened[icti] emendante Jo[hanne] Tritemio abb[as] Spanhem[ensis], per Petr[us] Drach Spire 1498, folio maj[or]; einige Anfangsbuchst[aben] mit Gold verziert. 20. Raynerii de Pisis Summa theologie s[ive] Pantheologia, (Gandavi) 1459, folio maximo; ein immensum opus et omnium prima editio eaque rarissimag).500) 21. Petri Lombardi Glossa magistralis in librum Hymnor[um] David[is], ductu Andr[eas] Frisner de Wunsiedel et Jo[hann] Sensenschmid, Norimb[ergae] 1478, folio maximo, elegantae chartae.501) 22. Codex egregius Comestorii viciorum S[acrae] Theol[ogiae] prof[essoris] Francisci de Retza, Nurembergae 1470, folio maximo, nitidiss[imis] typis et chartae. 23. Joh[annis] de Janua Summa sive Catholicon, s[ine] l[oco] et a[nno], folio maximo; am Ende hat eine alte Hand dazugeschrieben 1482; recht schöner Druck und Pappier. 24. Joh[annis] Gritsch de Basilea Quadragesimale, impr[essum] per Joh[ann] Zeiner de Rütlingen Ulme 1476, folio maximo; hier findet man artige Anfangsbuchst[aben] in Holz geschn[itten]. 25. S[ancti] Augustini Quinquagena I, II, III in Psalmos, consummatum Basilee per Jo[hann] de Amersbach 1489, folio.502) 26. a. Collecta magistralia s[ive] Sermones de formatione hominis moralis s[ive] Incarnacio moralis ad ymaginem Dei, per Frid[erich] Creusner Nuremb[ergae] 1479h), folio.503)

23r 27. b. Jo[hannis] Calderini Concordanciae auctoritatum et sententiarum Biblie, decretorum et decretaliumi) a Thomae Dormbergj) correctae, per Peter Drach Spire 1481, folio.504) 28. c. Anton Rampigollis Compendium figurarum Biblie alias Aureum Biblie repertorium, folio, sine dubio Norimb[ergae] circa 1480.505) 29. a. S[ancti] Augustini Liber epistolarum, per Jo[hann] de Amersbach, Basil[eae] 1493, folio.506) 30. b. [Sancti Augustini] Canones juxta triplicem, quam edidit regulam cum interpretatione Ambrosii Choriolani, Argent[inae] impensis Mart[ini] Schott 1490, folio.507) 31. Bonaventurae Sermones de tempore et sanctis, Zwollis 1479, folio; cum observat[iones], m[anu]ssc[rip]t[um].508) 32. a. S[ancti] Bernhardi Sermones super Cantica Canticorum, per Mart[in] Flach, Argent[inae] 1497k), folio.509) 33 b. Sermones Giliberti super Cant[ica] Canticor[um], per Mart[in] Flach, Argent[inae] 1497l), folio.510) 34. c. Sermones Parati de tempore et de sanctis, per Ant[on] Koberger, Nürnbergae 1496, folio.511)

[35] NB. Die verlangte Aurea vulgata Frederici Imperatoris autentica sub tit[ulum] L. ne filii pro patre continens privilegia, immunitates ac libertates doctorum, magistrorum et audiencium, Lyptzk 1493, folio,512) ist an dem III. tomus Summae Theol[ogiae] S[ancti] Thomae de Aquino, Nürnb[ergae] 1496, angebunden, die man nicht fügl[ich] ausschneiden kann; es müßen die Opera beysammen bleiben, auch diese stehen zu diensten für 5 r. der Band.

In Quarto.

Vol.I. [36] 1. Mich[aelis] Lochmeier Parochiale curatorum, Liptzk per Cunr[ad] Kachelofen 1497, quarto.513) [37] 2. Jo[hannis] de Lapide, Resolutorium dubiorum circa celebrationem missarum occurrentium, Lyptzk per Arnold de Colonia, s[ine] a[nno].514) [38] 3. Peter Kyerslach Passio Christi cum quatuor Evangelistis concordantia et cum tr[actatum] Bernardi De planctu Mariae, s[ine] l[oco] 1487;515) Kyerslachs Passio ist so rahr, daß viele Gelehrte zweifeln, ob sie jemals gedruckt sey. / 23v [39] 4. Robertus Gaguinus De puritate conceptionis Beatae Virginis, s[ine] l[oco] et a[nno].516) [40] 5. Legenda Sanctissime matrone Anne genetricis virginis Marie matris Hiesum) Cristi aviae, Lyptzk per Melch[ior] Lotter 1497.517) [41] 6. Modus confitendi utilis valde sua peccata in specie secundum singulos peccandi modos confiteri volentibus, s[ine] l[oco] et a[nno].518) [42] 7. Virgilio Centones vet[eris] et novi Testamenti, s[ine] l[oco] et a[nno].519) [43] 8. Tractatulus propleumaticus Arestotelis multas in naturalibus questiunculas admiratione dignas in se continens, 1494.520)

Vol.II. [44] 9. Mich[aelis] Lochmaieri Parochiale curatorum, Lyptzk per Cunr[ad] Kacheloven 1497; ist freylich schon in dem ersten Vol[umen] n.1;521) allein man konnt es nicht ausschneiden. [45] 10. Tractatulus resolvens dubia per modum dyalogi circa septem sacramenta recurrentia, Argent[inae] 1496. [46] 11. Henrici de Hassia Secreta sacerdotum, que sibi placent vel displicent in missa, per Mich[ael] Lochmaier correcta et in hanc formam redacta, 1497n). [47] 12. Practica electionum prelatorum, s[ine] l[oco] et a[nno]; (Michae[l] Lochmaier ist Verfaßer) er hat es zu Padua 1495 verfaßt. [48] 13. Perutilis repetitio famosi omnis utriusque sexus de pentitentia et remis[sione] cum notatis et questionibus quotidianis utilibus, Liptzk 1493 per Gregor Bötticher. [49] 14. Utilis tractatulus de discordia Predicatorum et Minorum cum clero seculari, s[ine] l[oco] et a[nno]. [50] 15. [Utilis tractatulus] de successionibus ab intestato fratrum ord[inis] Min[orum], Predicatorum, Heremitarum, Carmelit[arum], Lyptzk per Gregor Bötticher 1494. [51] 16. Processus judiciarius [Nicolai]o) Panormitani o)[alias Tudesco]o) quam tradit aquila juris, s[ine] l[oco] et a[nno]. [52] 17. Jo[hannis] de Breitenbach Repetitio elegantissimap) de sta[tu] monacho[rum] et cano[nicorum] regula[rium] cum conclus[ionibus] et correlariis, s[ine] l[oco] et a[nno].

Vol.III. [53] 18. Alexandri Glossa in librum doctrina[lem] I, II, III, IIII p[ars]q), Lyptzk per Conr[ad] Kacheloven 1491.

Vol.IV. [54] 19. Antonii archiepiscopi Florent[ini] Summula confessionis, r)[in qua agitur]r) quomodo se habere debeat confessor erga penitent[em] r)[in confessione audiendum]r), impendio Ant[onii] de Stratar Cremonens[is] impr[essa] Venet[iae] 1482. / 24r [55] 20. Jo[hannis] Gerson De imitatione Christi, item De contemtu omnium vanitatum mundi, Venet[iae] per Petr[um] Lösslein de Langencen[se]522) alemannum 1483. [56] 21. Epistola Beati Eusebii De morte glorioso Hieronimi et s)Epistola B[eati] Cyrillis) De miraculis Hieronimi, per C.t) Stahel et Benedicti sociorum Patav[iae] olympiadibus christianis de minicis 1482. [57] 22. Codex m[anu]sc[rip]t[um] De translatione S.Benedicti, item Visio cujusdam militis Hibernicensis nomine Fundati; von 16 Bl[ättern].

Vol.V. [58] 23. Augustini Meditationes, Soliloquia, Manuale ex verbo Dei, Enchiridion confessionum liber, De doctrina christiana, De religione vera, per M.t) Andr[ea] de Bonetis de Papia Venet[iae] 1486.

Vol.VI. [59] 24. Canon sacratissime misse una cum textu secundum dicta et sententiam sanctorum doctorum, in gimnasio Lipzensi per Balthasarum S[acrae] Theol[ogiae] licent[iarius], s[ine] l[oco] et a[nno]. [60] 25. Bonaventura De corpore Christi et de praeparatione ad ejus devotam susceptionem ritamque celebrationem ministerii misse, 1496. [61] 26. Liber de triplici regione claustralium et spirituali exercitio monachorum Jo[hanne] Tritemio abb[as] Spanhem[ensis] emendante opusculum, ex off[icina] Melch[iori] Lotteri 1516. [62] 27. Tractatus [monitorius]u) insignis religiosissimi viri dom[ini] Jacobi Carthusiensis S[acrarum] Litter[arum] doct[ori] clariss[imi] saluberrimas in doctrinas cunctis Christi fidelibus pro saluteque animarum admodum necessarius continens, s[ine] l[oco] et a[nno]. [63] 28. Tractatus de arte bene moriendi, impr[essus] Liptzk v)sine a[nno]v) et typogr[aphia]. [64] 29. Ars moriendi ex variis scripturar[um] sententiis collecta cum figuris, ad resistendum in mortis agone dyabolice sugestioni, valens cuilibet Christi fideli ac multum necessaria, s[ine] l[oco] et a[nno]; mit 14 curieusen Holzschnitten. [65] 30. Quatuor novissima cum multis exemplis pulcherrimis, Liptzk per baccal[arium] Wolfg[ang] Monacensis 1497. [66] 31. Robertus Gaguinus De puritate conceptionis B[eatae] M[ariae] Virginis, s[ine] l[oco] et a[nno]; steht oben Vol[umen] I n.4.523) [67] 32. Tr[actatus] de septem foribus s[ive] festis B[eatae] Virginis, qualiter in quolibet sit honoranda, 1491; Nb.: Qua septem poetae collectae sunt ad devotiss[imam] instantiam illustriss[imi] princip[is] et dom[ini] Friderici S[acri] R[omani] Imp[erii] archimarsch[alli] et elect[oris] et Jo[hannis], fratrum, duc[um] Sax[oniae et] landgr[aviorum] Thuringiae, per quendam eorum devot[em] S[acrae] Theol[ogiae] profess[orem]. [68] 33. Legenda Sanctiss[ime] matrone Anne genetricis virginis Mariae et Jesu Christi avie, Lyptzk per Melch[ior] Lotter 1497; in Vol[umen I] n.5.524) [69] 34. Speculum artis bene moriendi, s[ine] l[oco] et a[nno].

24v Vol.VII. [70] 35. Viola sanctorum s[ive] Martyrologium, 1499.525) [71] 36. Viola anime per modum dialogi et hominis natura, Colonie per Henr[icus] Quentell 1499.526) [72] 37. Sermones contra omnem mundi perversum statum, quem Deus et aequitas naturalis damnat, Georgii Morgenstern, Liptzk per bacal[arium] Wolfg[ang] Monacensis 1501.527) [73] 38. Tractatus Jo[hannis] Fabri de Werden De privilegiis pauperum, s[ine] l[oco] et a[nno].528) [74] 39. Egidii de Roma Theoremata de hostia consecrata, impr[essum] per Io[hann] Koelhoff de Lubeck Col[oniae] 1490.529) [75] 40. Jac[obi] de Cluse Tr[actatus] de apparitionibus et receptaculis animarum exustarum corporibus, cui adhaerent libelli De raptu animae Tundali, De spiritu Gividonis satis horribiliter historiae, De animae rationalis immortalitate, Colonie per Hermann Bomgart de Ketwich 1496;530) c[um] fig[uris] ligneis; rarissimus curiosissimusque liber.

Vol.VIII. [76] 41. Armandus de Bello Visu De declaratione difficilium terminorum tam theologicalium quam philosophiae ac logice, Colonie 1502. [77] 42. Alberti M[agni] Summa de laudibus christifere virginis Mariae, Colon[iae] 1502. [78] 43. M[agistri Gabrielis] Biel Epithoma expositionis canonis misse, Tubingae 1499. [79] 44. Francisci Petrarchew) Septem Psalmi penitentiales ac x)[Philelphi Magni]x) Sexta decadis ex satyris prima hecatosticha x)[ad Johannem Marinum filium]x) de instituenda quam optime adolescentia, s[ine] l[oco] et a[nno]; x)[1½ Bogen]x).

Vol.IX. [80] 45. Mathei Herben Dyasinthetica, s[ine] l[oco] et a[nno]. [81] 46. Benceslai Brack Vocabularium archonium ex divinis humanisque scripturis originalibus compilatum, s[ine] l[oco] et a[nno]y); [82] cum Hugonis Didascalico, 1487. [83] 47. M.t) Basilicis De poetarum, oratorum, historicorum et philosophorum legendis libris ex translatione et cum praefatione Leonardi Aretini, Ulme per Marchinum Brenningarium, s[ine] a[nno]; hier findet man Anfangsbuchstaben in Holz geschnitten, dergleichen man oben unter den Bänden in folio n.24 vom Jahr 1476 ebenfalls findet. / 25r [84] 48. Pauli Niavis baccal[arii] Kemnitz[ensi] Dialogus ostendens locucionis discrimen inter eos qui precepta aspernantur eloquencie et qui dicendi preceptiones summo studio prosequuntur, z)s[ine] l[oco] et a[nno]z). [85] 49. Ejusdem Prologus in lat[ina] ydeoma, m[anu]sc[rip]t[um] de anno 1485, nitide script[um], 23 folia. [86] 50. Ejusdem latina ydeomata, Lyptzk per Conr[ad] Kacheloven s[ine] a[nno]. [87] 51. Ejusdem Thesaurus eloquencie, aa)s[ine] l[oco] et a[nno]aa). [88] 52. Juvenalisab) et Persiusac) m[anu]sc[rip]t[um], codex membranaceus, nitide scriptum per Gerardum Joannis del Ciriagio civem et notarium Florentinum de anno domini 1452 de mense Aug[usti] in octavo maj[or].

Zu diesem kommt noch in [quarto]: Vol.X. [89] 53. Boethii De consolatione philosophie liber cum optimo commento, per Jac[obum] de Breda in Daventuria 1491. [90] 54. Esopus moralizatus cum bono commento, [Venetiae]ad) 1491. [91] 55. Liber faceti docens, Colonie per Henr[icum] Quentel. [92] 56. Penitens cito libellus iste nuncupatur s[ive] de modo confitendi, Colon[iae] per Henr[icum] Quentel 1492. [93] 57. Floretus in se continens S[acrae] Th[e]ologie et canonum flores per S[ancti] Bernhardi, s[ine] l[oco] et a[nno]. [94] 58. ae)Tr[actatus] de arte loquendi et taciendiae) Albertani caussitici Brixiensis, Colon[iae] 1489. [95] 59. R[abi]af) Sam[uelis] Judei Rationes ag)breves ad Judeos convincendosag), Colon[iae] 1499. [96] 60. Franc[isci] Petrarchae Dialogus de vera sapiencia et de Romane curie evitatione, s[ine] l[oco] et a[nno]. [97] 61. Directorium statuum s[iv]e verius De tribulacione seculi, c[um] fig[uris] lign[eis] curios[is], Spireah) 1489; ein überaus merkwürdiges Buch. [98] 62. Interpretationes somniorum Danieli prophetae revelate ab angelo misso a Deo, s[ine] l[oco et] a[nno].

Ferner in folio. [99] 1. Ein M[anu]sc[rip]t, darinnen: a. Processus juris municipalis Pragensis per inclytum Bojemiae regnum hoc tempore usitatus et cum jure provinciali ac civili Romano, quoad ejus fieri potuit, collatus; autore Vite ophtalmio Strackoniceno, nova urbis Pragensis cive et ibidem in decemviratu, notario; von 32 bogenai). b. Neue Reformation, Ordnung und Recht des Landes und Königreichs Behmen aus behmischer in die deutsche Sprache transferirt a[nno] 1569; von 138 Bogen. / 25v c. Erbainigung und neue Vertrage zwischen der Kron zu Behmen und dem Hause zu Sachsen, zu den Zeiten hochlöbl[ichen] und sel[igen] Gedächtnis Herrn Wladislai ungreschen und behmischen Königs und Herrn Ernsten Churfürsten zu Sachsen und Herrn Albrechten Herzog zu Sachsen aufgerichtaj) a[nno] 1482; von 6½ Bogen. d. Ein kurzer Auszug des gemeinen Landtags, der zu Prag anno 1575 Dinstags nach Mathei ist beschlos[sen]; 6½ Bogen.

1478. [100] 2. Prima pars summe fratris Anthonii de Florentia ordinis Predicatorum et archiepiscopi Florentini, in qua agitur de anima et de pertinentibus ad ipsam, opera Anthonii Coburger Nurnberg 1478, folio maximo.531) [101] 3. Clarissimi ac doctissimi viri fratris Anthonini de ordine Predicatorum archiepiscopi Florentini Secunda pars summe, que agit de viciis, Nurnberg per Anthon Koburger 1477, folio maximo.532) [102] 4. Tercia pars summe Anthonini De statu conjugii ab eodem, ak)s[ine] a[nno]ak).533) [103] 5. Quarta pars summe Anthonini, in qua agitur de virtutibus et gracia ac donis spiritus sancti, industria Antonii Koburger incole Nurenbergensis taliter effigiata et anno domini etc. [14]79 consummata, folio maximo;534) es sind vier ungeheuer große Bände, das Pappier ist auße[r]orden[tlich] stark und recht schön; sie sind mit Meßing und Eisen beschlagen und mit Ketten versehen und auf eine recht bewundernswürdige Art gebunden, dergleichen unter allen vorhergesandten keines ist; rarissimae aves.al)

26r I.am) Verzeichnis derjenigen Bücher, welche der Herr Biblioth[ecarius] Daßdorff in dem Catalogo unserer535) Schulbibliothek angezeichnet hat.

... [Es folgen Nr.64, 25, 30, 11, 6, 7, 10, 88, 17, 15 und 16 der ersten Liste.]536)

26v ... [Es folgen Nr.51, 79, 69, 65, 71 und 99c.]

27r II. Catalogus librorum [primo] saeculo post inventam typographiam typis expressorum et in Bibliotheca Chemnic[ense] extantium praeter jam adductos.

... [Nr.74.]

[104] 2. Aen[eae] Sylvii Epistolae, impensis Anthon Koberger, Nürnb[ergae] 1496, quarto.537) ... [Es folgen Nr.90, 94, 53, 13, 28, 100-103, 54, 43 und 58.]

[105] 13. S[ancti] Basilii Regula cum illius vita, Venet[iae] 1500, quarto. [106] 14. Epistola de forma vitae honesta, Venet[iae] 1500, quarto. [107] 15. S[ancti] Bernardi Sermones LXXXVI super Cantica Canticor[um], per Mart[in] Flach, Argent[inae] 1492, folio.538) ... [Nr.12.]

27v [108] 17. Biel, Gabriel[is], Sermones formales et magistrales de festivitatibus Christi; [109] 18. [Ejusdem Sermones] de festivitatibus Virginis Marie; [110] 19. [Ejusdem Sermones] de sanctis, 1499 quarto; alle drey in einem Bande.539) ... [Es folgen Nr.78 und 89.]

[111] 22. Bonaventur[ae] Commentariaan) in libros I et II Sententiarum, per Anton Coburger, Norimb[ergae] 1500, folio.540) [112] 23. [Ejusdem Commentaria] in libros III et IV.541) ... [Es folgen Nr.31, 60, 81, 27, 26, 22, 97 und 56.]

[113] 32. Flisci, Steph[ani], de Sontino, Sententiarum variationes, 1484.542) [114] 33. Francisci Monoliens[is] de Genua In Gratiani decretorum, Colon[iae] 1481, folio maj[or].543) [115] 34. Francisci Seraphici Regula s[ive] instituta Minorum, Venet[iae] 1500, quarto. [116] 35. [Francisci] Expositio in eandem regulam, ib[idem] eod[em anno]. ... [Nr.35.]

28r ... [Es folgen Nr.55 und 33.] [117] 40. Gregor IX. Decretalium libri V cum glossa Bernhardi, Bas[ileae] 1482, folio.544) [118] 41. Gregor Papae LII dialogor[um] de vita S[ancti] Benedicti, Venet[iae] 1500, quarto. [119] 42. [Ejusdem] Epistola de miraculis S[ancti] Benedicti, Venet[iae] 1500, quarto. [120] 43. [Ejusdem]ao) Regula una cum expositione Jo[hannis] de Turre Cremata, Venet[iae] 1500, quarto. [121] 44. [Ejusdem]ao) Modus profitendi, ib[idem] eod[em anno]. ... [Es folgen Nr.24, 46, 82, 62, 63 und 75.]

[122] 51. Jo[hannis] Cassianus De institutis coenobiorum, Basi[ileae] 1497, quarto.545) [123] 52. Jo[hannis] Franc[isci] monachi Brixiani Opuscula varia, Venet[iae] 1500, quarto. ... [Es folgen Nr.23, 38, 37, 40, 67, 36, 21 und 9.]

28v ... [Es folgen Nr.70, 18 und 19.] [124] 64. Nicolai abb[atis] Lectura super III. lib[rum] decret[orum], per Jo[hann] de Colonia 1478, folio max[imo].546) [125] 65. Nic[olai] abb[atis] de Cecilia Lectura super IV. et V. lib[rum] decret[orum], per Jo[hann] Sensenschmid et Andr[eas] Frisner, 1477, folio maj[or].547) [126] 66. [Ejusdem] Consilia quotidiana, Venet[iae] 1474, folio maj[or]. [127] 67. Nicolai de Ausone Supplementum in summam, quo vulgo Magistrucia s[ive] Pisanella nuncupatur, per Sensenschm[id] et Frisner, Nori[m]b[ergae] 1475, folio maj[or].548) [128] 68. Nicolai de Lira Postilla super Psalterium, in folio m[ajor].549) ... [Es folgen Nr.34, 84 und 87.]

[129] 72. Petri de Lutrea Sermones de tempore et sanctis, folio.550) ... [Es folgen Nr.27, 20, 48 und 95.]

[130] 77. Socci Sermones pars hiemal[is] et aestival[is] de tempore, 1476, folio max[imo].551) [131] 78. Th[omae] de Aquino Super I. et II. libr[um] Sententiar[um], Venet[iae] 1498, folio.552) [132] 79. [Ejusdem] Prima secundae partis Summae, secunda secundae p[artis], tertia pars, Nurnb[ergae] 1496, folio.553) [133] 80. [Ejusdem] Super IV. lib[rum] Sententiar[um], ib[idem] eod[em anno]. [134] 81. [Ejusdem] Super quatuor Evangelia, Venet[iae] 1493, folio. [135] 82. [Ejusdem] Comment[aria] in omnes epist[olas] Paullinas, Bas[ileae] 1495, folio.554) ... [Es folgen Nr.92, 45, 50 und 1-5.] ...555)



Textkritische Anmerkungen

a Es folgen Preisangaben in Talern und Groschen, die hier fortgelassen werden.

b Davor die Angabe s.l. et a.; diese Angaben und die des Druckjahres sind im folgenden fortgelassen.

c Fol.28r, Nr.60, hat hier Ven[etiae] 1474.

d Fol.26r, Nr.7, ergänzt per Jac[obum] Zuber, gallicum.

e Es folgt im Text: H. Uffenbach hat selbigen im Catalogo bibl. suae für 200 [Thale]r geschätzt. S. Voigt, Catal. libr. rar. Hamb. 1753, 8, p.118 und die Beylage unten sub A.

f Fol.26r, Nr.3, ergänzt u.a. sub auspiciis Jo[hannis] de Salhusen episcopi Misnensis.

g Es folgen zwei nicht lesbare Buchstaben (?).

h Fol.27v, Nr.28, hat 1497 als Druckjahr.

i Fol.27v, Nr.27 ergänzt ordine alpha[beticae].

j Ebd. als Homberg.

k Im Text 1479; korrigiert nach fol.28r, Nr.38.

l Nach fol.28r, Nr.38; der Text hat fälschlich 1479 als Druckjahr; fol.28r, Nr.38, ist hinzugefügt: adjuncti sunt Sermones Bernardi ejusdem argumenti ib[idem] eod[em anno], also der Hinweis auf die vorhergehende Nr.

m Sic.

n Fol.28r, Nr.46, hat hier per Conr[ad] Kachelofen, Lipzk 1492; vielleicht noch eine andere Ausgabe.

o Ergänzt nach fol.26v, Nr.12.

p Es folgt t.i.

q Fol.27r, Nr.5, ergänzt cum notabilibus et argumentis quibusdam.

r Ergänzt nach fol.27r, Nr.9.

s Fol.27v, Nr.31, hat hier Augustini (!).

t Keine sichere Auflösung möglich.

u Ergänzt nach fol.28r, Nr.48.

v Fol.28r, Nr.49, ergänzt 1466 als Druckjahr.

w Im Text folgt fälschlich et Philosophi.

x Ergänzt nach fol.26v, Nr.13.

y Fol.27v, Nr.26, nennt 1487 als Druckjahr.

z Fol.28v, Nr.70, hat Lips[iae] 1494.

aa Fol.28v, Nr.71, nennt (mit Verweis auf den vorhergehenden Eintrag Lips[iae] 1494.

ab Fol.26r, Nr.8, ergänzt Decius Junius.

ac Ebd. als Aulus Persius Flaccus.

ad Ergänzt nach fol.27r, Nr.3.

ae Nach fol.27r, Nr.4: Libellus de doctrina loquendi et taciendi cum instructionem filiorum suorum compositus.

af Ergänzt nach fol.28v, Nr.76.

ag Ebd. folgt hier quibus Judaeorum errores reprobari possunt.

ah Fol.27v, Nr.30, hat Argent[inae].

ai Es folgt a 2 Gr[oschen].

aj Fol.26v ergänzt zu Brix, d.h. wahrscheinlich Brüx (Most) in Böhmen.

ak Vom Rand ergänzt.

al Es folgt Chemnitz, den 22.August 1776 und M. Johann George Hager, rect. et bibliothec.

am Beginn einer zweiten Hand.

an Über der Zeile nachgetragen.

ao Ergänzung unsicher.


493) Für die Edition gelten dieselben Grundsätze wie oben; wiedergegeben wird hier nur der breite Mittelteil der Tabelle mit den bibliographischen Angaben; die vorangestellte Datierung und die Wertangaben entfallen.

494) Deckert (wie Anm.2) Nr.82, 80 (Straßburg um 1481).

495) Sicher identisch mit Deckert (wie Anm.2) Nr.33, 68 (Codex Justinianus mit Glossa ordinaria des Accursius).

496) Möglicherweise identisch mit Deckert (wie Anm.2) Nr.24, 65.

497) Dieser Band findet sich entgegen der Listen über Lieferungen (s. unten die Anm. zum weiteren Text nach Nr.135) wieder in Chemnitz, s. Deckert (wie Anm.2) Nr.3, 60.

498) Vielleicht identisch Deckert (wie Anm.2) Nr.27, 66.

499) Deckert (wie Anm.2) Nr.50, 72.

500) Deckert (wie Anm.2) Nr.71, 77-78.

501) Deckert (wie Anm.2) Nr.61, 75.

502) Deckert (wie Anm.2) Nr.14, 63.

503) Deckert (wie Anm.2) Nr.30, 67; zusammengebunden mit den beiden folgenden Nrn.

504) Deckert (wie Anm.2) Nr.28, 66.

505) Deckert (wie Anm.2) Nr.72, 78.

506) Deckert (wie Anm.2) Nr.13, 62-63.

507) Deckert (wie Anm.2) Nr.15, 63.

508) Deckert (wie Anm.2) Nr.26, 66.

509) Deckert (wie Anm.2) Nr.22, 65; an diesen Band sind die beiden folgenden Drucke angebunden.

510) Wiederum (zusammen mit dem vorhergehenden Band) Deckert (wie Anm.2) Nr.22, 65.

511) Deckert (wie Anm.2) Nr.59, 75, angebunden an die beiden vorhergehenden Bände.

512) Deckert (wie Anm.2) Nr.39, 69.

513) Deckert (wie Anm.2) Nr.47, 71; die folgenden Titel (bis Nr.43) sind angebunden.

514) Deckert (wie Anm.2) Nr.43, 70 (um 1495).

515) Deckert (wie Anm.2) Nr.45, 70 (Köln um 1495).

516) Deckert (wie Anm.2) Nr.40, 69 (Leipzig um 1495).

517) Sicher identisch mit Deckert (wie Anm.2) Nr.5, 60; vgl. auch unten Nr.68.

518) Wahrscheinlich identisch mit Andreas de Escobar, Modus confitendi, Köln um 1490, Deckert (wie Anm.2) Nr.4, 60, da auch an Michael Lochmaier, Parochiale curatorum, Leipzig 1497, angebunden.

519) Proba Falconia, Carmina sive Centones Virgilii, (Leipzig um 1492) Deckert (wie Anm.2) Nr.70, 77.

520) Aristoteles, Problemata, Leipzig 1494, Deckert (wie Anm.2) Nr.12, 62; wie die vorigen angebunden an Nr.36.

521) Oben Nr.36.

522) Vielleicht Langenesch in Westfalen.

523) Oben Nr.39.

524) Oben Nr.40.

525) Deckert (wie Anm.2) Nr.49, 71-72; die folgenden Schriften bis Nr.75 sind auch heute noch angebunden.

526) Deckert (wie Anm.2) Nr.34, 68 (Petrus Dorlandus).

527) Deckert (wie Anm.2) Nr.55, 74.

528) Deckert (wie Anm.2) Nr.37, 68 (Leipzig 1498/1500).

529) Deckert (wie Anm.2) Nr.31, 67.

530) Deckert (wie Anm.2) Nr.44, 70.

531) Deckert (wie Anm.2) Nr.8, 61.

532) Ebd., Nr.9, 61.

533) Sicher identisch mit ebd., Nr.10, 62.

534) Ebd., Nr.11, 62.

535) D.h. der Chemnitzer; es handelt sich also um eine Abschrift.

536) Die Zahlen beziehen sich zunächst auf die erste durchgehende Zählung (Nr.1-34), dann auf die Zählung in eckigen Klammern (Nr.35-103).

537) Deckert (wie Anm.2) Nr.68, 76-77.

538) Nicht identisch mit Deckert (wie Anm.2) Nr.22, 65, wohl aber mit oben, Teil II, Nr.228 oder 231.

539) Nr.108-110 zusammen identisch mit Deckert (wie Anm.2) Nr.25, 65-66; dieser Band trägt auch einen eindeutigen Besitzvermerk des Klosters.

540) Deckert (wie Anm.2) Nr.62, 75-76.

541) Wie Nr.121.

542) Deckert (wie Anm.2) Nr.38, 69.

543) Wahrscheinlich Guido de Baysio, Rosarium Decretorum, ed. Franciscus Moneliensis, Venedig (Johann Herbert für Johann von Köln u.a.) 1481, Deckert (wie Anm.2) Nr.19, 64.

544) Deckert (wie Anm.2) Nr.41, 69.

545) Deckert (wie Anm.2) Nr.29, 67.

546) Deckert (wie Anm.2) Nr.80, 80.

547) Deckert (wie Anm.2) Nr.81, 80.

548) Deckert (wie Anm.2) Nr.56, 74 (Straßburg um 1475).

549) Deckert (wie Anm.2) Nr.57, 74.

550) Deckert (wie Anm.2) Nr.60, 75 (Straßburg um 1485).

551) Conradus de Brundelsheim (Soccus), Sermones de tempore, (Augsburg) 1476, Deckert (wie Anm.2) Nr.32, 67.

552) Deckert (wie Anm.2) Nr.78-79, 79-80.

553) Deckert (wie Anm.2) Nr.77, 79.

554) Deckert (wie Anm.2) Nr.75, 79.

555) Fol.29r-30r enthält die Liste der schließlich für den Ankauf vorgesehenen Bände, Nr.1-5, 7, 10-19, 22-24, 44-69 und 76-99; fol.31r das Verzeichnis der am 4.März 1777 nach Dresden geschickten Bücher, Nr.1-7, 12-19, 22-24, 44-69, 76-98 und wohl auch 99; fol.51r-v enthält eine weitere, ähnliche Liste der für den Ankauf vorgesehenen Bände.


angelegt: 11. Dezember 2001