PrUB, JS-FS 148

1403 Dezember 10. Marienburg.

{Regest}
Hochmeister Konrad von Jungingen an Papst Bonifaz IX.: argumentiert gegen den Befehl des Papstes, keinen Krieg gegen Litauen zu führen.

{Überlieferung}
A = Pergament-Urkunden, Schieblade 62, Nr. 9.

{Drucklegungen}
aus A: Codex Diplomaticus Prussicus, Urkundensammlung zur älteren Geschichte Preussens aus dem königl. Geheimen Archiv zu Königsberg nebst Regesten, hrg. Johannes Voigt, Bd. 5, Königsberg 1857 (ND Osnabrück 1965), S. 186-192.

{Diplomatische Erörterung des Stücks}
Originalurkunde

In nomine Domini amen. Per hoc presens publicum instrumentum omnibus innotescat quod anno nativitatis eiusdem millesiono quadringentesimo tercio, indiccione undecima, die decima mensis Decembri¹ hora nova vel quasi in preurbio castri Marienburg Pomesan[iniensis] dyoc[esis] domo habitacionis magistri generalis et in loco sui consilii pontificatus sanctissimi patris ac domini nostri domini Bonifacii divina providencia pape noni anno XIIII^o in mei notarii publici ac testium subscriptorum presencia personaliter constitutus vernerabilis ac magnificus dominus, frater Conradus de Jungingen magister generalis ordinis Beate Marie de domo Teuthunica quandam cedulam in papirio conscriptam appellacionem continentem quam tunc in manibus suis tenebat {S. 187} alta et intelligibili voce de verbo ad verbum ab eius principio usque ad finem animo eandem appelacionem interponendi legi mandavit appellavit apostolos perciit protestatus fuit et alia fecit que in eadem cedula continebantur et continentur cuius quidem cedule tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis. In Christi nomine amen.
Et si leges sanctissime appellacionis remedio gravatos causa personalis seu private utilitatis attencius relevent quanto magis illos qui contra timores nocturnos tribulacionum seu persecucionum causa publice utilitatis quinymmo necessitatis iugiter excubant ad finitimas partes Sancte Matris Ecclesie se et sua ad ultimum exponentes debeant ab illatis gravaminibus videlicet a negocio proambulante in tenebris idest ficte katholicis et a demonio meridiano scismaticis et infedelibus graciosius relevare, hinc est quod ergo frater Conradus de Jungingen, magister generalis ordinis Beate Marie de domo Teuthunica constitutus eoram vobis honorabilibus viris hic astantibus et te notario publico ut publica et autentica persona animo appellandi et provocandi ad sedem apostolicam gravatus quodam rescripto seu mandato apostolico surreptice inpetrato propono et dico, quod nuper videlicet secunda die Decembris mensis dictum rescriptum apostolicum clausum pro parte regis Polonie inpetratum per quendam militem michi fuit presentatum, quo cum reverencia qua decuit assumpto et diligencius perlecto idem repperi per veritatis suppressionem ut infra patebit clarius ymmo contra celeberrimam ab olym sedis apostolice pro augmento orthodoxe fidei provisionem ac defensionem reipublice plus presumens importunitate precium quam equitate legum extortum seu optentum.
Tenor autem rescripti prefati de verbo ad verbum continencie talis erat Bonifacius episcopus servus servorum Dei, dilectis filiis magistro ac universis fratribus domus Sancte Marie Theutunicorum in Prussie ac vicinis partibus constitutis salutem et apostolicam benediccionem et si ex fervore zeli domus domini quam ipse nobilicet immeritis gerendam ex throno sue ineffabilis elemencie tribuit circa ea que pacem et tranquillitatem cunctorum christifidelium nutriant et extollant assidua meditacione nos invigilare conveniant propensioribus tamen studiis erga salutem et comoda conversorum ad fidem katholicam eo vigilancius expedit providere, quo fides ipsa per huiusmodi conversionem maiora suscipit incrementa nuper siquidem non sine gravi amaritudine cordis nostri querelosa insinuacione carissimi in Christo filii nostri Wladisslai regis Polonie illustris percepimus nos quorum esset specialis defensionis auxiliis ipsum regem ac neophitos christianos eidem subditos per Littwaniam partesque finitimas commorantes semper protegere et a quibusvis ingruencium malorum incursibus ob divini nominis gloriam incessanter eripere contra regem neophitos ac partes huiusmodi bellis truculentissimis absque racionabili causa iugiter affligere ac immaniter passim homines {S. 188} neci tradere.Et plusquam hostiliter cuncta vastare in salutis animarum nostrarum dispendium ac illorum inexterminabile detrimentum et de quo anxiamur aceribus in magnam illis in partibus confusionem prefate fidei pro qua predecessores nostri tot dudum laboribus fidelissime laborasse noscuntur ac de vobis perantea laudabilia testimonia dicebantur minime desistatis sed indies acerbius non valentibus eorum precibus exurgitis ac feralius in eosdem. Et quoniam parum esset querere nisi quesita studiosa diligencia servarentur vestroque nomini qui pro conversione huiusmodi continue ac commendabiliter pro superne maiestatis reverncia vos vestram ad ignominiam cederet si sic conversos afficere contra iusticiam presumatis. Eapropter universitatem vestram que continue sedem apostolicam consuevit filiali reverencia venerari et eius monitis effectualiter inherere paternis ac piis affectibus exhortamur in domino eidem nichilominus per apostolica scripta districte precipiendo mandantes quatinus pro nostra et apostolice sedis reverencia contra regem civitates, terras loca Littwanie et Nephitos supradictos nullam decetero per vos vel per alios quovis quesito colore injuriam molestiam vel offensam realem seu personalem presumatis inferre, nec quantum in vobis fuerit ab aliis permittatis inferri quousque de ac super discordiis ac causis turbacionum quas humani generis hostis inter illos et vos suis nepharia suggestione ac more iam tandem seruisse dinoscitur duxerim[u]s fine debito declarandum intendimus enim super premissis ac dependentibus plenarie informari ita ut auditis hincinde propositis super quibus aliquem plenarie informatum mandatumque habentem sufficiens ad nostram studeatis presenciam celeriter destinare similique modo oratori prefati regis iniuximus dante domino valeamus prout in desideriis gerimus cordis nostri omnem scandalorum materiam inter regem Neophitos ceterosque subditos ipsius et partes illas ac vos vobisque suppositos suscitatam pro incrementis salubribus orthodoxe fidei salubriter commutare ac pacificis studiis prout debitum apostolice servitutis exposcit salubriter communire ceterum quia concernencia turbacionem aliquam prefate fidei maxima veniunt diligencia pertractanda volumus ac apostolica auctoritate decernimus ut siquis contra premissorum observanciam aliquid quomodolibet presumpserit attemptare eo ipso se noverit excommunicacionis sentenciam incursurum a qua preterquam in mortis articulo ab aliquo nisi duntaxat a Romano pontifice valeat absolucionis beneficium obtinere. Datum Rome apud Sanctum Petrum V idus Septembris pontificatus nostri anno XIIII^o.²
Verum cum predecessores mei et ego cum toto ordine meo semper eramus sicud et sumus filii obediencie nec umquam pretergressi sumus studio yotam mandati apostolici quinvero super erogantes nos et nostra ad dilatandam vineam domini Sabaoth et ad strenue gubernandum Salomonis lectulum Christi videlicet ecclesie indefesse prelia {S. 189} domini contra occursus infidelium et scismaticorum tyranidem a centum annis supra et citra sine interpolacione seu interrupcione gessimus bona fide et nisi arcus pervigil instancie in manu valida contra eos continuatus et extentus fuisset dudum non dico vicinas partes sed et tota Almania et ulteriores partes fuissent ferocius devastate et a Christi jugo execrabilibus gencium legibus vicitate cuius argumentum liquet ex pluribus historiis accidit quadam vice ut inter ordinem et Littuanos per sedem apostolicam treuge essent mandate seu indicte sed prochdolor treugis non longe stantibus tantum invaluerunt ut usque in Frankenforde circa Oderam terras intermedias devastarent plerosque christianos captivarent ceterum in innumera multitudine interfectis. Simile accidit de quodam rege Littuanie et Russie qui per octo annos se finxit katholicum post quos advolutabrum perfidie pristine peremptis multis fratribus ac christifidelibus pacem truculencius violavit et corrupit.
Insuper accidit tempore Karoli ultimi imperatoris dive memorie quod duces Littuanie rigorem preliorum subterfugere cupientes percierunt ficte quatenus ad eos sollempnes nunccios dirigeret qui inter ipsos et ordinem pacis federa stabilirent eosque Christi fide insignirent qui venientes spe promissi cum eosdem hortamentis sancti ad fidem instruerunt nomen Christi quod dissimulate optaverunt in ridiculum et fabulam perverterunt sicque contigit ut nuncii cassi et vacui rdierunt temporibus presentibus infra quindecim annos vel citra Allexander alias Wytoldus magnus princeps Littuanie et Russie vertiginem spiritus paciens plusquam tribus vicibus ad fidem Christi faciem vertens et terga et quociens in recidium proruit tociens quasi irrecuperabilia dampna intulit christianis fratres interficiens fortalicia conflagrans post se derelinquens infelicia tradimenta cimereo.
Tam multipliciter vicibus sum cum ordine meo a dictis principibus Littuanie et Russie sub bona fide delusus et tam varie dampnificatus et quorum collusio tociens sanctitati sedi apostolice clarius denuncciata sit, non puto verisimile quod dominus noster apostolicus non habita clara informacione ordinis mei. Nec vocata parte presertim cum et tempore date defunctus fuerit ordinis mei procurator generalis velut ad simplicia partis solius verba.
Tam maturam universalis ecclesie providenciam et hactenus misericorditer adiutam in lubricum et in devium exponere emulisque crucis Christi ordinem meum et me christifidelesque vicinos in ambiguum tradere et in interitum quare appellando et provocando ad sedem apostolicam propono et dico. Quod dictum rescriptum sit per veritatis suppressionem impetratum preterea in rescripto suppressus est Allexander seu Wytoldus magnus princeps Littuanie, qui tocius gwerre presentis causa est inpulsiva per se et inmediata cum ipse spoliaverit me terris ordinis mei et hodie detinet occupatas nec ad restitucionem flecti potest nisi per bella ut timeo.
Item taci- {S.190} tum est qualiter inter ordinem meum et terras ordinis ex una, terras Littuanie et Russie ex alia parte ante quinque annos presentibus multis vernerabilibus patribus episcopis, principibus ac prelatis pax perpetua tunc sollempniter edita fuit et firmata que si exposita fuisset sanctitati sue declaracionis ulterioris non esset locus sicut nec esse debeat cum restitucione habita amplius non esset vestigium discidii aut ullius belli ex quo sequitur quod impetrans male narraverit quod sine racionabili causa bella truculentissima adversus Littuanos et partes finitimas ordo committeret et haberet. Cum omni racioni et juri consonum sit ut spoliatus ante omnia restituatur sin autem spoliato salvum sit ut agat pro re sua preterea dictus Allexander alias Wytoldus succendit quoddam ordinis opidum nomine Memla per suos plurimam cedem inibi faciens qui ymagines crucifixi virginis gloriose ac sanctorum contemptibiliter blasphemarunt dimembrantes decapitantes ac in altum contumeliosius suspendentes en quales fructus fidei nostrorum adversariorum qui non inmerito comparari possunt infructuose ficulnee seu ficui fatue cum vepribus et palmitibus aridis concremanda.
Item tacuit impetrans terras scismaticorum videlicet Ruthenorum et hereticorum que forte decuplo laciores et maiores sunt terreis Littuanie quas forte significare voluit per adiunctur quo dicitur in rescripto per terras finitimas etc. multo maiora per minora volens includi contra racionem juris vel timuit Ruthenos exprimere ne detegeretur calumpnia et paterertur super optatam repulsam. Qui quidem Rutheni heretici sunt Spiritum Sanctum a Patre et Filio procedere pertinaciter negant.
Item ecclesie Romane non obediunt nostra sacramenta prophanant aliosque multos errores habeantes gens utique attrita fronte dure cervicis et indominabilis corde existens, sed quia rex Polonie se pretendat heredem Russie posito quod sit mirum est quod tanto tempore quo insignia regalia christifidelium tenuit qud tam paucissimi aut nulli a suis infelicissimis ritibus ad Sancta Matris Ecclesi gremium sint reducti et vix tergiversari potest qui eis tacite consenciat vel pocius expresse cum eosdem defendat et communiat armis armigeris et variis bellorum instrumentis supramodum eos acutos reddat contra christi miliciam.
Insuper eciam ultro gencium naciones unde merito vereri debeat excommunicacinoem latam ex quo arma ut prefertur et similia transmittet ad Ruthenos scismaticos et paganos insuper quia receptator defenso et fautor extat hereticorum videlicet Ruthenorum ut premisi.
Item in resriptio apostolicio nulla apparet tutela caucio seu sufticiens securitas propter quas negocium belli posset differi, cum pluries nos suis fraudibus per treugas fictas et suspensas ad inestimabilia dampna perduxerunt.
Nec comode capit^a dilacionem preliorum suspensio contra predictos Littuanos et Ruthenos scismaticos cum de die in diem simus in periculo quod ad placitum nos nostros et nostra perimant {S.191} et invadant nec obstat quod rex Polonie similie accepit rescriptum cum in terra Littuanorum pro modico cernatur^a. Sed Wytoldus de quo supra a longis temporibus contra ordinem meum egit bella et tante potestatis fuit in dictis terris, quod eciam fratres prefati regis Polonie expulit et quosdam captivavit omnia eorum bona sibi confiscando dicens hinc vade et vadit, veni et venit unde et unus fratrum dicti regis Polonie, nomine Swittgal apud me sic expulsus tenetur et fovetur quem idem Wytoldus a suis patrimonialibus penitus elisit et exclusit que omnia arguunt potestatem Wytoldi in dictis terris. Quare non videtur racionabile, quod cum illo pacem quo ad terras Littuanie et Russie stabilia quovismodo qui non habet potestatem paciscendi sine dicto Wytoldo cuius fidei et scriptis minime credendum est propter iteratas tradiciones ac difficillime posset excogitari modus quo possem absque ambiguo cum ordine meo certificari nisi per personalem eius capcionem confidens igitur sanctitati domini nostri apostolici, quod si sic expedite informata fuisset mandatum de pace servanda tam facile non dedisset et nisi obstaret vicium surrepcionis tale mandatum fuisset quod me ad periculosissimum inconveniens cum toto ordine meo obligasset terminos christifidelium in incertum posuisset et pro futuris periculis minime precavisset quapropter ex premissis causis senciens me et totum ordinem meum, fratres preceptores officiales quoscunque laycos clerum ac presbyteros sicud et totum clerum et populum in civitatibus et extra ubique terrarum per Prussiam et Livoniam gravatos cum omnibus subditis cuiuscunque status sunt per dictum mandatum cum adiuncta sibi pena quynimo omnes episcopos prelatos et capitula omnium ecclesiarum Rygensis provincie sub ordinis tuicione positos et posita.
Ipsum archiepiscopum Rygensem, Tharbatensem, Osiliensem, Curoniensem, Culmensem, Pomezaniensem, Warmiensem et Sambiensem cum omnibus suis subditis cuiusque condicionis fuerint omnes dominos principes milites advenas peregrinosque, ubicunque terrarum in subsisdum contra infideles et scismaticos advenientes seu adjuvantes qui michi adherent seu adherere volentes, in hiis scriptis ad sanctam sedem apostolicam et dominum nostrum papam provoco et apello et apostolos primo secundo et tercio instanter instancius instantissime michi dari peto si sit qui michi dare velit et posset.
Submittens me cum ordine meo toto clero et populo in civitatibus et extra quibus omnibus uns nobiscum necessaria est defenas communis cum omnibus adherentibus et adherere volentibus sub proteccione dicte sedis et protestor de insinuando et notificando, declarando, corrigendo, prosequendo et innovando.
Hanc meam appellacionem seu alias appellaciones in huiusmodi facto interponendas et de petendo apostolos dum quando ubi quos et a quibus michi et ordini meo seu dictis dominis visum fuerit expedire et de petenda restitucione et de omni juris beneficio michi conpetenti et conpetituro loco {S. 192}et tempore oportunis et facienda alia circa appellacionem seu appellaciones et ad finem debitum deducenda que fuerint necessaria seu oportuna omnibusque executoribus si qui dati sunt occasioni dicti mandati inhibeo eciam quantum de iure possum ne post et contra appellacionem seu appellaciones contra dictos dominos episcopos, prelatos et capitula me preceptores, officales quoscunque ac subditos ordinis aut dictarum ecclesiarum michi adherentes aut adherere volentes quoquomodo ad gravamen procedant aut in meum ordinisque mei vel in dictorum dorminiorum episcoporum et capitulorum, cleri et populi in civitatibus et extra preiudicium faciendo aliquid innovent vel attemptent volens et protestans si secus a quoquam quomodolibet actum seu eciam attemptatum fuerit provocacio et appellacio huiusmodi que futura respicit, extunc in vim appellacionis et provocacionis transseat et vertatur.
Supplicans humiliter et devote domino meo apostolico quatenus defectus et obscuritates huiusmodi presentis appellacionis vel cuiuscunque altius in causa pro parte ordinis mei interposite suppleat suppletos et excusatos habere dignetur.
Si qui fuerint in eadem super quibus et singulis et omnibus peto per te notarium publicum hic presentem subastancium testimonio michi de premissis omnibus et singulis sive unum vel plura publicum instrumentum vel instrumenta publica.
Acta sunt hec anno indiccione die mense hora loco pontificatu quibus supra presentibus honorabilibus et religiosis viris preceptoribus ac fratribus dicti ordinis Wilhelmo de Helfenstein, magno commendatore,Conrado de Lichtenstein in Elbingo supremo hospitalario, Johanne Rumpenheim, in Cristpurg supremo trappiario commendatoribus Burkardo de Wobeke thesaurario, Alberto Comite de Swarczpurg commendatore in Danczk, Johanne Ryman canonico Pomezaniensi decretorum doctore, Johanne Ochman dicti magistri generalis cappelano, Petro de Lapide arcium liberalium magistro, Gregorio de Bischoffiswerder et Rulando clericus Pomesan[iensis] dioc[esis] nominatis testibus ad premissa specialiter vocatis et rogatis.

^bEt ego Bartholomeus Strume quondam Theodorici Strume filius clericus Pomesan[iensis] dioc[esis] publicus imperiali auctoritate notarius prescripte appellationi leccioni et interposicioni omnibusque aliis et singulis suprascriptis cum sic ut premittitur per dictum vernerabilem ac magnificum dominum fratrem Conradum de Jungingen, magistrum generalem agerentur et firent una cum prenominatis testibus presens fui eaque sic fieri vidi et audivi in notam recepi publicam et exinde presens publicum instrumentum extraxi et scripsi et hic me subscribens manu mea signum meum solitus rogatus et requisitus apposui in testimonium premissorum.

Inhaltliche Anmerkungen
¹⁾ 1403 Dezember 10.
²⁾ 1402 September 9.

Textkritische Anmerkungen
^a) Schreibweise unklar.
^b) Im Original findet sich links von diesem Absatz das Zeichen des Notars.

Zitieren dieser Edition: (1) virtuell: URL (http://www.spaetmittelalter.uni-hamburg.de/Urkundenbuch/pub/js-fs/js-fs148.htm) und Datum der Einsichtnahme; (2) im Druck: PrUB, JS-FS 148 (1403 Dezember 10. Marienburg.)
Bearbeitungsstand: Text eingegeben (12. September 2003 Frauke Schmitz) – Datum überprüft (12. September 2003 Frauke Schmitz) – Text mit PrUB oder sonst Druck kollationiert (12. September 2003 Frauke Schmitz) – Text mit Or. kollationiert () – äußere Merkmale beschrieben ()

Datum der Erstanlage: Freitag, den 12. September 2003 — Letzte Änderung: 26. Januar 2009 von Jürgen Sarnowsky

Zurück zur Hamburger Homepage / zurück zur Regestenliste für 1403