1355.12.04.

1355 Dezember 04. Hamburg.
Regest: Aufhebung des päpstlichen Interdikts über Hamburg. (1)
Überlieferung: StA HH, Threse, XX, 40. - Beschreibung: Original-Pergament, mit Notariatszeichen.
Druck / Edition: Schleswig-Holsteinische Regesten und Urkunden, 4, bearb. Volquart Pauls, Kiel 1924, S. 426-31.

In nomine Domini amen. Universis presentes litteras seu presens publicum instrumentum visuris vel audituris nos Ludolfus cantor ecclesie Hamburgensis / {427} Bremensis diocesis ad perpetuam rei geste momoriam cupimus esse notum, quod sub anno nativitatis eiusdem Domini MoCCCo quinquagesimo quinto, indictione IXa, mensis Decembris die quarta, hora sexta vel quasi, pontificatus sanctissimi in Cristo patris et domini nostri, domini Innocontii divina providentia pape VIti, anno tercio, cum essemus constituti una cum honorabilibus viris dominis Hinrico scolastico dicte ecclesie Hamburgensis ac Hinrico Cuoffelt, Petro Cruembeken et Hartwico de Salina, concanonicis nostris, in loco capitulari eiusdem ecclesie pro capitulo faciendo, dictus dominus Hartwicus in notarii publici infrascripti et testium subscriptorum presentia presentavit nobis cantori predicto unum instrumentum publicum de commissione absolutionis proconsulum, consulum et civium Hamburgensium et relaxationis interdictorum opidi Hamborch dicte Bremensis diocesis facta per dominum apostolicum reverendissimo in Cristo patri domino Bertrando episcopo Sabinensi et sancte Romane ecclesie cardinali et quasdam litteras eiusdem domini Bertrandi sub sigillo suo pendenti in filis de serico continentes commissionem dicte absolutionis ulterius factam per eum seu directam venerabilibus viris dominis preposito, decano et cantori eiusdem ecclesie Hamburgensis in solidum. Quibus instrumento et litteris per nos cantorem supradictum cum debita reverentia receptis et prolectis habitis protestabamur ante omnia, quod volentes humiliter obedire mandatis apostolicis atque ipsius domini cardinalis intenderemus et vellemus realiter et simpliciter absolvere proconsules, consules et cives memoratos. Tenor ipsius instrumenti est talis:

In Cristi nomine amen. Anno nativitatis eiusdem MoCCCo quinquagesimo quinto, indictione VIIIa die VIII. mensis Octobris, pontificatus sanctissimi in Cristo patris domini nostri, domini Innocentii divina providentia pape VIti, anno tercio. Noverint univerni presens instrumentum publicum inspecturi, quod in presentia testium infrascriptorum reverendissmus in Cristo pater dominus Bertrandus divina gratia episcopus Sabinensis, sancte(a) Romane ecclesie cardinalis, mandavit michi Niccolao quondam Chettolli de Romanis de Auximo, apostolica et imperiali auctoritate notario, scribe suo in eius presentia constituto, ut scriberem et notarem et in publicum redigerem documentum, quod nuper pro parte venerabilium virorum prepositi, decani et capituli ecclesie Hamburgensis Bremensis diocesis presentata dicto domino pape supplicatione huius tenoris.

Supplicant sanctitati vestrae prepositus, decanus ac capitulum ecclesie Hamburgensis Bremensis diocesis, quatenus, cum ipai in curia Romana et in partibus super libertatibus et iuribus eiusdem ecclesie et dampnis et iniuriis ein illatis contra proconsules, consules et cives Hamburgenses dicte diocesis iam pluribus annis litigaverint et tres diffinitivas sententias contra eos in palatio apostolico obtinuerint, quibus tamen iidem proconsules, consules et cives minime paruerunt et propter hoc et alias diversas excommunicationum et interdicti in eorum personas et loca sententias tam a iure quam per exequtores dictarum sententiarum auctoritate apostolica deputatos et etiam per loci ordinarium promulgatas(b) incurrerunt, absolutionem dictorum proconsulum, consulum et civium ab huiusmodi et aliis sententiis tam iuris quam hominis, quibus ipsi proconsules, consules et cives ob premissa seu quascumque offensas dictis supplicantibus illatas communiter vel divisim per eos etiam communiter et divisim eorumve occasionne ligati sunt, etiam si qua ipsarun sententiarum esset sedi apostolice specialiter reservata, et interdictorum huiusmodi relaxationem tam simpliciter quam ad cautelam reverendissimo patri domino Bertrando episcopo Sabinensi, cardinali, coram quo / {428} etiam cause dictarum partium agitate sunt hactenus, committere dignemini de gratia speciali cum potestate committendi vices suas in premissis omnibus et singulis extra curiam Romanam et ad partes super huiusmodi absolutione et relaxatione in partibus inpendenda, presertim cum inter prefatas partes super dictis dissensionibus, litibus et offensis omnibus et singulis amicabilis compositio intervenerit. Idem dominus papa contentis in dicta supplicatione clementer auditis ipsi domino Sabinensi commisit oraculo vive vocis, quod eosdem proconsules, consules et cives Hamburgenses(c) ab huiusmodi in dicta supplicatione contentis seu tactis et aliis sententiis tam iuris quam hominis, quibus ipsi proconsules, consules et cives ob premissa in eadem supplicatione narrata seu quascunque offensas et eomni seu earum occasione per eos communiter vel divisim dictis supplicantibus communiter vel divisim illatas ligati sunt, etiam si alicuius ipsarum sententiarum absolutio esset sedi apostolice specialiter reservata, tam simpliciter quam etiam ad cautelam auctoritate apostolica absolvere et interdicta huiusmodi relaxare plene valeret cum potestate committendi super hiis vices suas alii seu aliis extra curiam et ad partes. Actum Avinione in hospitio habitationis ipsius domini Sabinensis, videlicet in eius camera maiori, presentibus reverendis in Cristo patribus dominis Dei gratia Jacobo episcopo Montisalbani et Gancelino abbate monasterii Psalmodiensis Nemausensis diocesis necnon venerabilibus viris dominis Hartwico de Salina canonico dicte ecclesie Hamburgensis et Alano Bosmann clerico Bremensis diocesis et aliis testibus vocatis et rogatis.

Tenor subscriptionis erat talis: Ego predictus Nicolaus quondem Chettolli de Romanis de Auximo, apostolica et imperiali auctoritate notarius ac dicti domini mei. domini Sabinensis, scriba, mandato ac omnibus supradictis, dum agerentur, una cum dictis testibus interfui eaque rogatus propria manu scripsi et in hanc publicam formam redegi signo meo apposito consueto et approbo rasuram in sexta linea de hiis verbis: dicto domino nostro pape supplicatione.

Tenor autem dictarum litterarum domini cardinalis erat talis:

Bertrandus miseratione divina episcopus Sabinensis, sancte Romane ecclesie cardinalis, commissarius ad. infrascripta a sede apostolica specialiter deputatus, circumspectis viris preposito, decano et cantori ecclesie Hamburgensis Bremensis diocesis salutem in Domino. Nuper pro parte vestra et capituli vestri Hamburgensis sanctissimo patri domino nostro, domino Innocentio divina providentia pape VIto porrecta quadam supplicatione huius tenoris: Supplicant sanctitati vestrae prepositus, decanus ac capitulum ecclesie Hamburgensis Bremensis diocesis, quatenus, cum ipsi in curia Romana et in partibus super libertatibus et juribus eiusdem ecclesie et dampnis ac iniuriis eis illatis contra proconsules, consules et cives Hamburgenses dicte diocesis iam pluribus annis litigaverint et tres diffinitivas sententias contra eos in palatio apostolico obtinuerint, quibus tamen iidem proconsules, consules et cives minime paruerunt et propter hoc et alias diversas excommunicationum et interdicti in eorum personas et loca sententias tam a iure quam per exequtores dictarum sententiarum auctoritate apostolica deputatos et etiam per loci ordinarium promulgatas incurrerunt, absolutionem dictorum proconsulum, consulum et civium ab huiusmodi et aliis sententiis tam iuris quam hominis, quibus ipsi proconsules, consules et cives ob premissa seu quascunque offensas dictis supplicantibus illatas communiter vel divisim per eos etiam communiter et divisim eorumve occasione ligati sunt, etiam si qua ipsarum sententiarum esset sedi apostolice specialiter reservata, et / {429}interdictorum huiusmodi relaxationem tam simpliciter quam ad cautelam reverendissimo patri domino Bertrando episcopo Sabinensi, cardinali, coram quo(d) etiam cause dictarum partium agitate sunt hactenus, committere dignemini de gratia speciali cum potestate committendi vices suas in premissis omnibus et singulis extra Romanam curiam et ad partes super huiusmodi absolutione et relaxatione in partibus inpendenda, presertim cum inter prefatas partes super dictis dissensionibus, litibus et offensis omnibus et singulis amicabilis compositio intervenerit. Idem dominus noster papa contentis in dicta supplicatione clementer auditis nobis commisit oraculo vive vocis, quod eosdem proconsules, consules et cives Hamburgenses ab huiusmodi in dicta supplicaaone contentis seu tactis et aliis sententiis tam iuris quam hominis, quibus ipsi proconsules, consules et cives ob premissa in eadem supplicatione narrata, seu quascunque offensas per eos communiter vel divisim vobis et dicto capitulo etiam communiter vel divisim illatas ligati sunt, etiam si absolutio ab ipsis sententiis vel earum aliqua esset sedi apostolice specialiter reservata, tam simpliciter quam etiam ad cautelam auctoritate apostolica absolvere et interdicta huiusmodi relaxare possemus cum potestate super hiis vices nostras extra Romanam curiam et ad partes alii seu aliis committendi. Nos igitur volentes, ut tenemut, mandatis apostolicis humiliter obedire ac de vestra prudentia plenam in Domino fidutiam obtinentes, cum iidem proconsu1es, consules et cives ad nostram presentiam commode venire non possint pro huiusmodi absolutionis beneficio obtinendo, vobis et cuilibet vestrum in solidum auctoritate predicta nobis in hac parte commissa super huiusmodi absolutione eorundem proconsulum, consulum (e) et civium ab eisdem sententiis simpliciter et ad cautelam, etiam si aliqua ipsarum foret sedi apostolice specialiter reservata, tenore presentium plenarie committimus vices nostras. In cuius rei testimonium presentes litteras fieri fecimus sigilli nostri appensione munitas. Datum Avinione in hospitio nostre habitationis die IXa mensis Octobris, indicione VIIIa anno nativitatis Domini MoCCCoLo quinto, pontificatus dicti domini nostri pape anno tertio. Sigillum vero litterarum predictarum pendebat in filis de serico viridis coloris et erat oblongum impressum cere rubee, cui circumdata fuit cera virginea alba. Erat autem in dicto sigillo quasi sculptum sunborium, in cuius superiori parte sculpta erat ymago beate Marie virginis sedentis in sede et baiulantis puerum in brachio et ad quodlibet latus eius ymago angeli, in inferiori vero parte sunborii ymago episcopi stans erecta, et hec fuerunt littere circumferentie: Sigillum Bertrandi Dei gratia episcopi Sabinensis.

Deinde discretus vir dominus Iohannes dictus de Wuonstorpe (2) presbiter Hamburgensis veniens ad presentiam nostram(f) exhibuit et produxit ac legit quoddam procuratorium scriptum sub sigillo secreto dicti opidi Hamborch, prout prima. facie huius tenoris:

Noverint universi, quod nos Nicolaus Fransoyser, Thidericus Uppemperde, Hinricus Hoop, Iohannes Militis, Hinricus Britzerdorp, proconsules, Tidericus Wraak, Iohannes Stendal senior, Iohannes Kyl, Albertus de Gheldersen, Reynerus Groue, Tidemannus Wlfhaghen, Hinricus Hogeri, Iohannes Aleuelt, Hermannus Biscoping et Nicolaus Gultzowe, consu1es, advocatus seu iudex secularis, magistri officiorum mechanicorum, iurati ecclesiarum parrochialiium, burgenses et universitas seu commune opidi Hamborch Bremensis diocesis facimus, constituimus et ordinamus nostrum verum legitimum procura- / {430} torem et nuntium specialem discretum virum dominum Iohannem de Wuonstorpe, clericum et capellanum nostrum, in omnibus et singulis causis nostris, quas habuimus et habemus cum honorabilibus viris dominis preposito, decano et canonicis et capitulo ecclesie Hamburgensis et ad petendum et recipiendum absolutionem a quibuscunque sententiis excommunicationum et interdictorum in nos seu universitatem nostram a quibuscunque iudicibus in curia Romana vel extra quorumcunque vel qualitercunque de facto vel de iure prolatis et simpliciter vel ad cautelam, prout sibi magis et melius videbitur expedire, et ad prestandum iuramentum de stando mandatis ecclesie in animas nostras et cuiuslibet nostrum et omnia alia et singula faciendum, que in premissis et circa premissa et quolibet premissorum nostri nomine et cuiuslibet nostrum et universitatis nostre necessaria fuerint seu quomodolibet oportuna, gratum et ratum habituri, quidquid per dictum procuratorem nostrum in premissis et quolibet premissorum actum fuerit sive procuratum. Datum et actum Hamborch in nostro consistorio anno Domini MoCCCoLo quinto in die beati Clementis(3) martiris nostro sub secreto. Sigillum autem predictum erat rotundum de cera viridis coloris pendens in cedula pergameni et erat in eo quasi sculpta urbs habens tres turres et in circumferentia habebantur hec littere: Sigillum burgensium de Hamborg.

Deinde post modicum intervallum, cum iam dictus dominus scolasticus et quidam de dictis nostris canonicis recessissent, dominus Iohannes de Wuonstorpe procurator predictus supplicavit flexis genibus humiliter et reverenter sibi nomine et in persona dominorum suorum in dicto procuratorio contentorum beneficium absolutionis inpendi per nos cantorem supradictum. Nos igitur volentes in omnibus esse filius obedientie, ut premittitur, et gavisi pro eo, quod dicti excommunicati cuperent reconciliari et redire ad gremium et unitatem sancte matris ecclesie, auctoritate litterarum omnium predictarum dominum Iohannem de Wuonstorpe procuratorem predictum, recepto tamen prius ab eo iuramento de stando et parendo mandatis ecclesie, quod etiam tactis sacrosanctis ewangeliis corporaliter et publice prestitit in persona dictorum dominorum suorum, absolvimus realiter et simpliciter, ipso verbo absolvimus expresse dicto adeo, quod ipsum etiam notarius et testes presentes audiebant. reliquis ob causam rationabilem secrete prolatis. Summarius autem tenor verborum huiusmodi absolutionis nostre per nos in scriptis lecte, cuius etiam copiam ante sub protestatione iam ipsi notario dederamus, erat talis:

Auctoritate nobis in hac parte commissa ab omnibus sententiis tam iuris quam hominis. quibus domini vestri ligati sunt et quas occasione litis habite dicuntur incurrisse, dominos vestros in personam vestram absolvimus et eosdem gremio sancte matris ecclesie restituimus et ecclesiasticis sacramentis in nomine patris et filii et spiritus sancti dicto procuratori in persona prefatorum dominoruum suorum penitentiam salutarem secrete iniungentes.

In quorum omnium et singulorum evidens testimonium presentes litteras per notarium publicum infrascriptum fideliter conscribi et in formam publicam redigi signoque suo solito signari mandavimus easque nichilominus sigilli nostri appensione fecimus communiri.

Datum et actum anno Domini, indicione, mense, die, hora, pontificatu et loco supradictis presentibus providis et discretis viris dominius magistro Eghardo Buckenhaghen, Hinrico Diues, Iohanne de Luttekense, Woldero Berchsteden, perpetuis vicariis dicte ecclesie Hamburgensis, et aliis testibus vocatis et rogatis. / {431}

Et ego Hinricus Zedeke clericus Bremensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius, supradicti publici instrumenti et litterarum domini cardinalis presentationi, protestationi domini cantoris, procuratorii productioni et lectioni, absolutioni, mandato ac omnibus et singulis supradictis, dum agerentur, una cum dictis testibus interfui et ea propria manu fideliter conscribensl in hanc publicam formam requisitus per dictum dominum cantorem et ex mandato ipsius redegi signo meo apposito consuetu. Superscriptionem dictionis promulgatas, que habet locum post dictionem ordinarium in tertiadecima linea, superscriptionem dictionis Hamburgenses, que habet locum post dictionem cives in septimadecima linea, superscriptionem dictionis consulum, que habet locum post dictionem proconsulum in tricesimaquinta linea, et superscriptionem dictionis quo, que habet locum post dictionem coram in vicesima nona linea, approbo et conirmo et etiam approbo superscriptionem dictionis nostram, que habet locum post dictionem presentiam in tricesima linea.

___________________________________________

(a) sancte übergeschrieben.
(b) promulgatas übergeschrieben.
(c) Hamburgenses übergeschrieben.
(d) quo übergeschrieben.
(e) consulum übergeschrieben.
(f) nostram übergeschrieben.
(1) Vgl. Th. Schrader, S. 101-111.
(2) Über Johannes de Wunstorp vgl. Schrader, S. 52ff.; Zeitschrift des Vereins für Hamburgische Geschichte, 6, S. 137.
(3) November 23.



erste Anlage 06.03.2002 Jürgen Sarnowsky / letzte Bearbeitung 20.12.2008 /
Bearbeitungsstand: erste Transkription, nicht mit dem Original kollationiert / für Rückfragen:
Juergen.Sarnowsky@uni-hamburg.de (Jürgen Sarnowsky)

zurück zur Regestenliste für 1355