PrUB, JS 476

© Jürgen Sarnowsky, Hamburg (1999-2009)


1420 Januar 6. Breslau.
{Regest}
König Sigismund macht seinen Schiedsspruch zwischen dem Deutschen Orden und Polen-Litauen bekannt; im Einzelnen hat er in Gegenwart zahlreicher Zeugen folgende Bestimmungen verkündet:
[1] Menschen und Waren sollen wieder frei durch die Territorien der beteiligten Fürsten und Herren, namentlich Polen, Litauen, Masowien und Preußen, ziehen können, ohne Behinderung und Arrest, bei Strafe von 10000 Mark reinem Silber;
[2] die Vereinbarungen des [ersten] Thorner Friedens [von 1411] sollen fest gewahrt werden;
[3] die Grenzen der Gebiete Pommerellen, Kulmerland, Michelau und Nessau sollen bleiben, wie sie einst durch die ungarischen und böhmischen Könige Karl und Johannes sowie durch die Zugeständnisse Kasimirs [III.] von Polen festgelegt wurden;
[4] der Deutsche Orden zahlt dem polnischen König innerhalb von zwei Jahren die Summe von 25000 ungarischen Gulden für die Rückgewinnung des Schlosses Slottorie;
[5] der Deutsche Orden zerstört Burg und Mühle Leibitsch an der Drewenz und stellt den ursprünglichen Wasserverlauf wieder her;
[6] der Grenzverlauf zwischen Preußen und Masowien folgt den Regelungen einer im Wortlaut inserierten Urkunde des Hochmeisters Ludolf König von 1343 November 8;
[7] alle Gefangenen werden innerhalb von drei Monaten freigelassen, und alle von ihnen geleisteten Verpflichtungen und Eide sind nichtig;
[8] Samaiten bleibt entsprechend der Regelungen des [ersten] Thorner Friedens auf Lebzeiten in Händen des polnischen Königs bzw. des litauischen Großfürsten;
[9] dort sollen keine [Burgen-]Bauten durch beide Seiten entstehen;
[10] die Parteien sollen sich als wahre Freunde gegenüberstehen, wie es sich unter Christen ziemt;
[11] alle Übergriffe und Schäden sollen damit ausgeglichen sein;
[12] bei allen Zweifelsfällen behält sich der König die Entscheidung vor;
[13] bei Zuwiderhandlungen gegen die Bestimmungen droht die Buße von 10000 Mark reinem Silber;
[14] darüber hinaus soll Polen dem Deutschen Orden innerhalb von zwei Monaten die Burg Jesnitz wiedergeben.

{Überlieferung}
B = Pergament-Urkunden, Schiebl. 65, 41-44.

{Drucklegungen}
aus B Deutsche Reichstagsakten, Ältere Reihe, Bd. 7-12: unter Kaiser Sigmund, bearb. D. Kerler, H. Herre, Gustav Beckmann, Gotha 1878-1906, hier Bd. 7, Nr. 276, S. 399-404 [danach hier]; Codex diplomaticus regni Polonie, hrsg. Dogiel, Bd. 4, S. 101-8; Lites ac res gestae inter Polonos ordinemque Cruciferorum, hrsg. Dzialynski, Bd. 1,2, S. 53-62; Staatsverträge des Deutschen Ordens in Preußen, hrsg. Erich Weise, Bd. 1, Marburg 1970 2. Aufl., 141.

{Regest}
JH II 2017.

{Diplomatische Erörterung des Stücks}
B zeitgenössische Abschrift auf Pergament, Heft aus sechs gehefteten Blättern, ohne Siegelreste und Schnitte; auf der fol. 1r von anderer Hand
octavus processus und von dritter Hand sentencia arbitralis post aliam Wratislavie lata


In nomine sancte et individue trinitatis feliciter amen.
Sigimundus Dei gracia Romanorum rex semper augustus ac Hungarie Boemie Dalmacie Croacie etc. rex.
Ad perpetuam rei memoriam notum facimus notum facimus tenore presencium universis harum noticiam habituris:
Rex regum et dominancium dominus immortalis ille imperator eternus ineffabili sua providencia majestatis cesaree sublimem potenciam pro consolacione cristiane {S. 400}  fidei et cristicolarum salute comodoque potenter erexit, ut ad instar monarchie celestis, ubi cuncta suavi dulci et eterna pace subsitunt, imperialis augusta potencia terrestris imperii gubernet habenas commissique officii tam fideliter tamque prudenter indesinenti studio et quantum possibilitas humane fragilitatis valet admittere exerceat vices, ut terrena gubernacio celestis regiminis consideracionem pro suis viribus imitetur, sicque fiat, ut per vigilancie curam et celsitudinis imperialis operacionem pace orthodoxe fidei cultores fruantur, lites, bella, controversie et dissensiones tollantur de medio et in pacis amenitate suum in devocione cognoscant colere creatorem.
Sane cum inter serenissimum principem dominum Wladislaum regem Polonie etc. fratrem nostrum carissimum ac illustres principes dominum Alexandrum alias Wytoudum majorem ducem Littwanie et Johannem et Semovitum duces Mazovie ex una et venerabilem Michaelem Kochmeister ordinis hospitalis sancte Marie domus Theotonicorum Jerosolymitane magistrum generalem ipsiusque preceptores et ordinem parte ex altera diucius contracta et suborta fuisset guerrarum et litium gravis materia, ex qua agnovimus cristiano populo pericula et cedes innumeras minari, nos, qui gubernacula sacri Romani imperii ex disposicione divina ad servicium cristiani populi assumpsimus in humeros nostros, et cum nostri penitus intersit obviare scandalis, sedare lites, bella supprimere, sediciones succidere, dissensiones excludere pacique et amene tranquillitati fidelium undecumque intendere vigilanter, premissa omnia in animo nostro sanius revolventes studiis oportunis et necessariis implorato auxilio divino, quibus tam grandia tamque pestifera generi fidelium pericula sopire et de medio tollere valeremus, salutifera et honesta media, et non absque gravi persone nostre labore, tenuimus. Per quorum consideracionem pars utraque in nos tamquam Romanorum ac Hungarie Dalmacie Croacie etc. regem judicem arbitrum arbitratorem et amicabilem compositorem de alto et basso compromisit.
Quorum compromissorum primi videlicet series sequitur in hec verba [... 1. Anlassbrief des polnischen Königs 1419 Mai 8]. Tenor vero secundi compromissi sequitur et est talis [... 1. Anlassbrief des Hochmeisters 1419 Juli 19]. In quo quidem compromisso notarii publici infrascripti, videlicet Anthonius Bartholomei Franchi de Pisis, Johannes Luchini de Canuciis clericus Cremonensis, Anthonius Guidonis clericus Avinionensis, Johannes Tollner clericus Leodiensis diocesis, cum suis propriis nominibus et eorum signis solitis et consuetis in vim testimoniii omnium in compromisso expressorum fuere subscripti.
Verum stantibus et durantibus compromissis supradictis in sui roboris firmitate nobisque in remotis contra Turcos laborantibus, sic quod consideravimus nobis tempus deficere, in quo debebamus juxta tenores compromissorum inter partes predictas pronunciare, expediebat, ne tam pii tamque salutiferi inchoati operis effectus casseretur, pro ulteriori dilacione apud partes predictas instare; quam eciam dilacionem volente altissimo juxta votorum nostrorum seriem reportavimus in effectu.
Quarum quidem dilacionum tenores et prime videlicet sequitur et est talis [... 2. Anlassbrief des polnischen Königs 1419 September 29]. Tenor vero secunde dilacionis sequitur et est talis [... 2. Anlassbrief des Hochmeisters 1419 September 24]. In qua quidem litera dilacionis secunde notarii publici infrascripti, videlicet Anthonius Bartholomei Franchi de Pisis et Johannes Sternchin de Bartenstein clericus Warmiensis diocesis, cum suis propriis nominibus et eorum signis solitis et consuetis in vim testimoniii ommnium in dilacione secunda expressorum fuere subscripti.
Porro literarum premissarum et omnium coram nobis productorum tenoribus diligencius inspectis examinatis et fundamentaliter intellectis, ad arbitrium laudum pronunciacionem et amicabilem composicionem parcium predictarum oculos nostre consideracionis tam pie tamque necessarie convertendo execucioni assumpti oneris adeo intendere curavimus, ut partes ipse et {S. 401} earum subditi perpetua pace, qua nichil gracius, potirentur in evum. auxilio quoque divino implorato, sano maturo et digesto super hoc prelatorum, principum, comitum, baronum, procerum, nobilium, fidelium nostrorum, tam spiritualium quam secularium personarum accedente consilio, auctoriate nobis in hac parte penitus attributa inter partes predictas in Dei nomine pronunciavimus, laudavimus, amicabiliter composuimus, arbitrati sumus declaravimus et diffinivimus modo subsequenti:
[1] Cristi nomine invocato, de cujus ore rectum procedit judicium, per nostrum presens arbitrium, laudum, pronunciacionem, diffinicionem, declaracionem et amicabilem composicionem inprimis pronunciamus, laudamus, amicabiliter componimus, arbitramur, declaramus et diffinimus ac per hanc nostram arbitramentalem sentenciam et amicabilem composicionem in hiis scriptis sentenciamus: Quod tam per subditos serenissimi principis domini Wladislai regis Polonie etc. fratris nostri carissimi et regni ipsius ac illustrium principum dominorum Wytoudi magni ducis Littwanie et Johannis et Semoviti Mazovie ducum subditorum suorum et coadjutorum, quam eciam venerabilis Michaelis Kochmeister magistri generalis ordinis prelibati ac eciam ordinis ipsius atque subditorum suorum et coadjutorum, quam alios venientes transeuntes, undecumque per patrias, terras, loca et aquas quascumque liceat libere sine impedimento ac molestia aliquali ire, perambulare merces et alia quecumque ducere, quo malluerint prout antiquitus extitit consuetum, sub pena ultra satisfaccionem injuriarum et dampnorum illatorum et illatarum parti contrafacienti decem milium marcharum puri argenti tollenda et applicanda pro tercia parte camere apostolice pro alio tercia parte fisco imperiali et pro alio tercia parte parti predicta servanti. Que pena tociens committatur et exigi possit quociens contra predictum factum vel ventum fuerit. Et pena soluta vel non, exacta vel non, predicta omnia et singula in suo esse et robore salva remaneant.
[2] Item pronunciamus, laudamus, amicabiliter componimus, arbitramur, declaramus et diffinimus ac per hanc nostram arbitramentalem sentenciam et amicabilem composicionem in hiis scriptis sentenciamus: Quod unio federis perpetui ante Thorun initi inter eosdem dominos regem Polonie, duces Wytoudum, Johannem et Semovitum et eorum subditos coadjutores et adherentes ac magistrum et totum ordinem Cruciferorum ipsorumque subditos, coadjutores et adherentes supradictos mutuo consensu parcium prefatarum celebrata, in qua per expressum cautum est, quod per aliquam parcium fuerit contraventum, nolumus propterea dictam concordiam esse ruptam nec in aliqua sui parte violatam sed ipsam in suo robore perpetue remanere.
[3] Item pronunciamus, laudamus, amicabiliter componimus, arbitramur, declaramus et diffinimus ac per hanc nostram arbitramentalem sentenciam et amicabilem composicionem in hiis scriptis sentenciamus: Quod confinia, termini, limites seu granicie terrarum Pomeranie, Culmensis et Micholaviensis et castrum Nessaw cum omnibus pertinenciis et attinenciis suis stent et permaneant, sicut fuit ordinatum per concordias factas per serenissimos principes dominos Karolum et Johannem Hungarie et Boemie reges et per concessiones donaciones et renunciaciones Casimiri regis Polonie ipsiusque predecessores et per concordiam factam ante Thorun et per sentenciam nostram Bude latam.
[4] Item pronunciamus, laudamus, amicabiliter componimus, arbitramur, declaramus et diffinimus ac per hanc nostram arbitramentalem sentenciam et amicabilem composicionem in hiis scriptis sentenciamus: Quod magister et ordo Cruciferorum predicti dent et solvant et dare et solvere teneantur et debeant prefato serenissimo regi Polonie pro recuperacione castri Slothorie viginti quinque milia florenorum auri boni hungaricalis vel ducatorum infra duos annos proxime {S. 402} futuros videlicet medietatem in festo beati Georgii proxime futuro et aliam medietatem in festo predicto anni subsequentis.
[5] Item pronunciamus, laudamus, amicabiliter componimus, arbitramur, declaramus et diffinimus ac per hanc arbitramentalem sentenciam et amicabilem composicionem in hiis scriptis sentenciamus: Quod magister generalis et ordo prefati teneantur et debeant destrui et demoliri facere castrum Lubotz cum molendino, quod est in Drawancia fluvio, infra sex menses proxime futuros a die date presencium continue computandum, ita quod aqua habeat cursum et meatum suum, sicut habebat ante constructionem dicti castri et molendini.
[6] Item pronunciamus et laudamus ut supra: Quod limites et confinia inter ducatum Mazovie et dominium ordinis Prutenorum sint et remaneant secundum literam domini Ludolphi Kunig tunc magistri ordinis prelibati. Quam quidem literam validam pronunciamus ac eidem tam in judicio quam extra esse fidem indubiam adhibendam ac si sigillata fuisset sigillo auctentico magistri et ordinis prelibati. Cujus quidem litere tenor sequitur et est talis:
In nomine domini amen. Ut major fides gestis adhibeatur negociis, expedit, ut conscripcione literarum, que veritatis continent testimonium, lucide, quod nos frater Ludolphus Kunig ordinis fratrum hospitalis sancte Marie domus Theotunicorum Jerosolymitane magister generalis, omnem materiam ambiguitatis et dissensionis, que inter inclitum principem dominum Semovitu ducem Mazovie et dominum Wißnensem ex una nos quoque ac fratres nostros ac ordinem parte ex altera vertebatur ex parte granicias accedente unanimi consensu et bona voluntate prefati domini ducis nostraque et fratrum nostrorum distinximus in hunc modum: Videlicet primo incipiendo a vado in Prutenico Singubrast et in Polonico Szigerzs nominato, deinde descendendo fluvium Orzitz usque ad silvam dictam Raduka, eundo ulterius et tenendo silvam a sinistris, que tota manet in parte fratrum, usque ad finem dicte silve, et ulterius procedendo directe usque ad fluvium dictum Vincenta, ubi influit Pissam, deinde majorem rivulum ejusdem fluvii Vincenta ascendendo usque ad locum, ubi idem fluvius ortum habet, deinde ad originem rivuli dicti Coyna, et ab ipso fluvio quanto directius iri potest ad vadum Likke, et abinde directe eundo usque ad fluvium dictum Bebra, eundem fluvium Bebra ascendendo usque ad locum, ubi dictus fluvius ortum habet; volentes predictas granicias per nos fratres et successores nostros perpetuis temporibus inviolabiliter observari. In quorum omnium testimonium et certitudinem firmiorem presentes literas dedimus appenso sigillo nostro roboratas. Datum et actum anno domini millesimo tercentisimo quadragesimo tercio sabbato proximo ante diem beati Martini comfessoris. Hujus rei testes sunt honorabiles et religiosi viri fratres nostri in Deo dilecti Heinricus de Boventen magnus commendator, Theodericus de Spira commendator in Thorun, Heinricus de Mentz commendator in Hostenrode, Johannes commendator in Goluba, Betko commendator in Schonense, Petrus de Muro advocatus de Nuenmarkt, dominus Heinricus Sambiensis ecclesie canonicus noster cappellanus, Henricus de Lewenstein, Ebreardus de Grife, Heinricus de Konigsvelt, Johannes de Falkenstein socii nostri, Saulus et Johannes notarii nosti, et quamplures alii fide digni, fraterque Johannes provisor in Morin etc.
[7] Item pronunciamus et laudamus ut supra: Quod omnes captivi hincinde libere relaxentur et restiuantur pristine libertati infra tres menses proximos, et omnes obligaciones fidejussiones et juramenta per dictos captivos aut aliquem ipsorum aut pro eis factas seu prestitas et prestita exnunc cassamus et irritamus et nullius volumus {S. 403} esse roboris vel momenti.
[8] Item pronunciamus et laudamus ut supra: Quod de terris Prussie et Samaytarum disposicio concordie ante Thorun facta debet remanere in suo robore, hoc modo videlicet, quod domini de Prussia inter fluvium Memmel et indagines Samaytarum debeant possidere a fluvio Rodan descendendo usque ad castrum Memmel inclusive et mare, dux autum Wytaudus debet possidere totam terram Samaytarum eciam cum illa, que est inter indagines et flumen Memmel, incipiendo ab indaginibus usque ad caput fluminis Rodan, et procedendo recto tramite sicut intrat idem fluvius in Memmel et ultra Memmel per transversum fluminis similiter recto tramite ad quinque miliaria in latitudine per terram vocatam Suderlandt alias Jetuen et in longitudine usque ad Litwaniam, includendo semper ab utraque parte dictum flumen Memmel, usque ad vitam dictorum regis et ducis juxta disposicionem concordie inite ante Thorun.
[9] Item pronunciamus et laudamus ut supra: Quod neutra parcium predictarum debeat edificare vel aliquod edificium erigere in terris predicto modo dominis de Prussia ac domino duci Littwanie comissis usque ad vitam dictorum regis Wladislai et ducis Wytoudi.
[10] Item pronunciamus et laudamus ut supra: Quod partes predicte inter se remaneant boni et veri amici, uti decet veros cristicolas, et altera ab alterius offensis et injuriis abstineant omnino sub penis predictis.
[11] Item remittimus omnes injurias, offensiones atque dampna hincinde quomodocunque factas commissas et illata et pro remissis haberi volumus et mandamus, ita quod neutra parcium possit aliquid petere occasione predictorum, immo absolvimus et liberavimus utramque partem ab ipsis et quolibet ipsorum, super ipsis perpetuum silencium partibus imponentes.
[12] Item pronunciamus et laudamus ut supra: Quod, si qua dubia in posterum ex hac nostra sentencia arbitrio vel arbitramento oriantur in premissis vel aliquo premissorum eorundem, declaracio et interpretacio ad nos spectet. Et illorum declaracionem et interpretacionem ac potestatem declarandi et interpretandi nobis in posterum reservamus.
[13] Item pronunciamus et laudamus etc.: Quod predicta omnia et singula ac quodlibet premissorum dicte partes inter se et sibi invicem facere observare, manutenere et attendere teneantur et debeant, prout superius continetur, et contra non facere vel venire ad penam decem milium marcharum puri argenti, in quolibet articulo presentis sentencie nostre, quo contra factum fuerit vel ventum in aliquo, qualibet vice ut supra applicandam. Et, pena soluta vel non, predicta omnia et singula in suo esse et robore salva volumus remanere.
[14] Item sentenciamus, laudamus et condempnamus prefatum dominum regem Polonie ad tradendum et restituendum castrum Jesnitz dictis Prutenis infra duos menses proxime futuros sub pena predicta.
[15] Et ita pronunciamus dicimus et laudamus ut supra, reservata nobis super premissis in posterum declarandi et interpretandi, si opus fuerit, plenaria potestate.
Lecta lata et in scriptis sentencialiter promulgata sunt hec presentibus reverendis in Cristo patribus dominis Jacobo Spoletano, et Fernando Lucensi episcopis sanctissimi domini nostri summi pontificis domini Martini pape quinti nunciis, domino Bartholomeo archiepiscopo Mediolanensi, Georgio Pataviensi imperiali cancellario, Cunrado Wratislaviensi, Johanne Brandemburgensi episcopis, et egregio magistro Johanne Stockes legum doctore serenissimi principis domini Heinrici Francie Anglieque regis ambasiatore, ac illustribus prinipibus Alberto duce Saxonie sacri Romani imperii archimarescallo, et Frederico marchione Brandemburgensi ejusdem sacri Romani imperii archicamerario et burggravio Nurembergensi principibus electoribus, necnon Henrico comite Palatino Reni et duce Bavarie, Johanne de Tarybor, Przemkone de Troppaw, Ludovico de Prega et de Legenitz, Johanne de Munsterberg, Rumpoldo de Glogovia majori, Cunrado dicto Kentner de Olsna, et Rupperto ac Wenzeslao de Loben {S. 404} ducibus Slesie principibus, ac spectabilibus et magnificis Ludowico Otinghen imperiali magistro curie, Nicolao de Gara regni Hungarie palatino, Georio Leustachii comite Soliensi, Johanne comite de Meydburg, necnon nobilibus  Heinrico de Lippa marescallo, et Alberto de Colditz magistro camere regni Boemie, Henniko Berka dicto Hlawatz capitaneo Gorlicensi baronibus, Alberto schenk de Seyda, Nicolao de Rechenberg, Nicolao de Rybenytz, Johanne de Parchewitz, Nicolao Stybitz militibus, et aliis pluribus fide dignis in predicte pronunciacionis testimonium requisitis. in cujus rei evidenciam et perpetui roboris firmitatem presentem nostram pronunciacionem, laudum, amicabilem composicionem, arbitrium, arbitramentum declaracionem, arbitramentalem sentenciam et amicabilem composicionem sigillo nostre majestatis jussimus communiri.
Datum Wratislavie anno domini millesimo quadringentisimo vigesimo sexta die Januarii regnorum nostrorum anno Hungarie etc trigesimo tercio Romani vero decimo.


Zitieren dieser Edition: (1) virtuell: URL (http://www.spaetmittelalter.uni-hamburg.de/Urkundenbuch/pub/js/js476.htm) und Datum der Einsichtnahme; (2) im Druck: PrUB, JS 476 (1420 Januar 6. Breslau.)
Bearbeitungsstand: Text eingegeben (Regest: Sarnowsky, 24.11.2003; Text: A.S.Peters, 15.2.04) – Datum überprüft (Sarnowsky, 24.11.2003) – Text mit PrUB oder sonst Druck kollationiert () – Text mit Or. kollationiert () – äußere Merkmale beschrieben (Sarnowsky, 24.11.2003)
  
Datum der Erstanlage: Freitag, den 19. Dezember 2003 — Letzte Änderung: 4. März 2004 von Jürgen Sarnowsky

Zurück zur Hamburger Homepage   / zurück zur Regestenliste für 1420.